62672 ScannedImage 100
104 Rozdział Ili Totemiczna struktura społeczna
Idąc za Riversem 27 w totemizmie można znaleźć trzy podstawowe elementy:
- element społeczny czyli związek gatunku zwierzęcego, roślinnego itp. z określoną grupą wspólnotową;
- element psychologiczny: wiara w stosunek pokrewieństwa pomiędzy członkami grupy a zwierzęciem/rośliną itp. wyrażająca się często w przekonaniu, że grupa jest przezeń zrodzona;
- element rytualny: szacunek okazywany zwierzęciu, roślinie wyrażający się zwykle w zakazie spożywania zwierzęcia/rośliny albo używania z wyjątkiem zastrzeżonych przypadków.
Bazując na ustaleniach badaczy Goldenweiser28 przeprowadził analizę tych składników totemizmu, które uznawali oni za jego wyróżniki:
- egzogamia klanowa,
- totemiczne nazwy, zwłaszcza zwierzęce lub roślinne, klanu;
- wyobrażenie o pokrewieństwie członków klanu;
- wyobrażenie o pochodzeniu od totemu;
- tabu dotyczące zabijania i spożywania zwierzęcia totemicznego.
Istnieją dwie główne linie widzenia totemizmu. Według jednej jest genetycznie związany z poczuciem czci, według drugiej jest jedynie rodzajem systemu klasyfikacyjnego, w którym społeczności plemienne znajdują upodobanie. Odpowiada temu rozróżnienie dokonane przez Elkina odnośnie do przejawów totemizmu w Australii29. Z jednej strony mamy bowiem do czynienia z totemizmem społecznym, z drugiej z totemizmem rytualnym. Różnica między nimi polega na funkcji, jaką pełnią klasyfikacje totemiczne.
W wypadku totemizmu społecznego nacisk położony jest na przynależność do określonej grupy, definiowaną poprzez odniesienie do totemu-etykiety. Ten rodzaj totemizmu zwykle wiąże się z kierowaniem małżeńskimi i seksualnymi relacjami międzyludzkimi, zwykle też totem tego typu jest przekazywany matrylineamie. Nakazy egzogamiczne mają sankcję sakralną, uzasadnianą mitologicznie, podobnie jak i spożywanie bądź zabijanie zwierzęcia totemicznego, który jest ojcem/bratem/sio-strą, strażnikiem czy też tym samym ciałem/mięsem. Zwierzę stanowi tu symbol, wspólne „ciało” i „krew”, toteż nie wolno przelewać krwi ani zjadać mięsa, podobnie jak nie wolno poślubiać osoby o tym samym totemie. Byłoby to, jak pisze Caillois, jałowe, równoważne homoseksualizmowi czy incestowi. Elkin rozpoznaje totemizm sekcji, połów i płci jako społeczny.
Natomiast inaczej wygląda sytuacja rytualnego totemizmu. Tutaj totem nie jest „ciałem”, nie ma więc zakazów spożywania go, nie ma też nakazu egzogamii. Przekazywany patrylineamie (z wyjątkiem półw. York), bazuje na rytualnej, mitologicz-
27 W. H. R. R i v e r s, Ki nshipandSocial Organisation, London 1914.
28 A. A. G o I d e n w e i s e r; Totemism, An Analytical Study, „Journal of American Folklo-re” 1910, vol. XXIII.
29 A. P. E 1 k i n, The Australian Aborigines..., 1966, s. 173-185. Por też A. P. E 1 k i n,
dies in Australian Totemism; the Naturę of Australian , Oceania Monographs nr 2, Syd
ney 1933-1934.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
ScannedImage 102 106 Rozdział IIL Totemiczna struktura społeczna matrylineamie. Dlatego nawet w waru
ScannedImage 108 112 Rozdział III. Totemiczna struktura społeczna konik polny w znanej bajce, wyśmie
ScannedImage 90 94 Rozdział III. Totemiczna struktura społeczna Elkin programowo odwraca pytanie, ja
ScannedImage 92 96 Rozdział HI. Totemiczna struktura społeczna Tabela 5. Przykłady podziału na fratr
ScannedImage 92 96 Rozdział HI. Totemiczna struktura społeczna Tabela 5. Przykłady podziału na fratr
78822 ScannedImage 92 96 Rozdział HI. Totemiczna struktura społeczna Tabela 5. Przykłady podziału na
81732 ScannedImage 98 102 Rozdział III. Totemiczna struktura społeczna Przy bliższym zbadaniu są to
więcej podobnych podstron