67017 Nartowska Różnice indywidualne0030

rówieśników w obecności matki niż poza zasięgiem jej wpływów, np. w przedszkolu, dlatego należy dowiedzieć się, jak dziecko zachowuje się, jak się bawi, i jak nawiązuje kontakty z grupą mało znaną (przypadkowe spotkania w parku, na wakacjach) i z grupą, z którą styka się na co dzień (np. dzieci z podwórka). Dla nauczyciela najistotniejsze staje się porównanie zachowa-ńia dziecka w przedszkolu i poza nim, a więc i pytania, jakie zadajemy, powinny] wynikać z naszych obserwacji dokonanych w przedszkolu.

Przeprowadzając tę część wywiadu, która dotyczy kontaktu z dorosłymi" rodzeństwem i rówieśnikami, a więc tę, która ma na celu odtworzenie procesu socjalizacji dziecka, .musimy pamiętać, że reakcje i zachowania dzieci zmieniają się z wiekiem i w miarę zwiększania się liczby doświadczeń społecznych. Musimy więc w wywiadzie uwzględnić te zmiany omawiając rozwój emocjonalno-społeczny dziecka w porządku chronologicznym, z uwzględnieniem jego osiągnięć lub klęsk w tym zakresie.

Wyodrębniając dwa rodzaje sytuacji, nowe i zagrażające, chciałam podkreślić przede wszystkim stopień trudności, jaki może dziecku sprawiać każda z nich oraz ich obiektywną i subiektywną ocenę. Do sytuacji nowych można więc zaliczyć te, które są dla dziecka nowym doświadczeniem i matka w wywiadzie tak właśnie je opisuje, a jednocześnie nie ma w nich elementu ewidentnie zagrażającego, chociaż dziecko może odczuwać niepokój lub lęk. Do takich sytuacji zaliczymy kontakt z nowymi ludźmi (np. na wakacjach), pierwszą jazdę samochodem lub pociągiem, pierwsze pozostanie bez matki u rodziny, sąsiadów lub na podwórku, pierwsze pójście do kina lub do teatru. Natomiast sytuacje zagrażające mogą być nowe lub powtarzające się, na przykład wizyta u dentysty, u lekarza w poradni, sytuacja wymierzania kary, kłótnie i awantury pijanego ojca. Niektóre sytuacje, choć nie zawierające elementu zagrożenia, mogą' być subiektywnie oceniane przez dziecko jako zagrażające, na przykład filmy w telewizji, kąpiel w morzu lub rzece, nauka ¹ jazdy na rowerze, na nartach, pomimo że odbywają-się pod opieką starszych. Możemy więc powiedzieć, że wszystkie sytuacje, które wywołują u dziecka negatywne reakcje emocjonalne (obawa, niepokój, lęk) należy uznać za sytuacje zagrażające. W niektórych przypadkach reakcja dziecka będzie uzasadniona, gdyż ma ono za sobą przykre doświadczenia, jak na przykład doznanie bólu przy leczeniu zębów. W innych — wydaje się nieuzasadniona, a nawet niezrozumiała, ponieważ dotychczasowe doświadczenia związane z tą sytuacją nie miały charakteru negatywnego, jak na przykład w przypadku dzieci, które boją się kąpieli, pomimo że nigdy nie tonęły i nie miały żadnych przykrych przeżyć ; związanych z przebywaniem w wodzie. W tych wypadkach przeżywany niepokój i lęk jest właśnie tym przykrym doświadczeniem, którego dziecko chce uniknąć, często za wszelką cenę. Negatywne emocje stają się tym doznaniem, które, wiążąc się z określoną sytuacją powoduje, że staje się ona dla dziecka zagrażająca. Zbierając informacje od matki należy więc zwrócić uwagę na reakcje dziecka związane z nowym doświadczeniem, gdyż pierwsze nega-' tywne przeżycia mogą się utrwalić na drodze opisanego mechanizmu. Należy również zwrócić uwagę na pozornie niewytłumaczalne zachowa-