68162 IMG01 (5)

10 OD FORMALIZMU DO STRUKTURALIZMU

tierial i stil w romanie L.N. Tolstogo „Wojna i mir", 1928; Kak pisat’ scienarii, 1931; Zamietki o prozie Puszkina, 1937; O Majakowskom, 1940 (przekład polski 1960); Zamietki o prozie russkich kłassikow, 1955; Za i protiw. Zamietki o Dostojewskom, 1957; Istoriczeskije powie sli i rasskazy, 1958; Chudożestwiennaja proza. Razmyszlenija i razbory, 1959 (przekład polski pt. O prozie, 1964); Lew Tołstoj, 1963 (przekład polski 1967); Pouńesti o prozie, 1966; Tietiwa. O nieschodnom schodno -go, 1970; F.isenstein, 1975 (państwowa nagroda literacka); Eniergija za-blużdienija, 1981. W. Szkłowski jest także autorem wspomnień: Sienti-mientałnoje putieszestwije, 1923; Wospominanija... (przekład polski pt. Ze lospomnień, 1965).

Bibliografia. J. Mukarovsky S.V.B. w: ottuw słownik ntlttćny nowe dobę. VI,'2; B. Eichenbaum O W.S, w: Moj sowriemiennik. 1029; G. Gukowski S. kak tstorlk lilleratury, „Zwiezda” 1930; I. Winogradów Formalizm i tworczestwo w: Bor'ba za stil, 1937; L. Lazariew issledowatiel i chudoźnik, ..Woprosy Litie-ratury” 1960; K. Dobin Ziowaja kniga W.S-go i pi obiema sjużet a w: Gieroj. Sjużet. Dietal, 1962; B. Sarnów Głazami chudożnlka, „Nowy] Mir” 1961; K. Laeh-mann Die „Verfremdung" and das neue Sehen bei V.S.. „Poetica” 1970; E. Lewin W.S. — tieorietik kino, „Iskusstwo Kino” 1970; G. Triefiłowa Wysokije biesiedy, „Nowyj Mir” 1971; I. Andronikow Poezija myśli. Sztrichi k portrletu W.S-go, „Litieraturnaja Gazieta” 1973; A.A. Hansen I.8ve Der russische Formo-lismus. 1978,

SZTUKA JAKO CHWYT '

1917

„Sztuka jest myśleniem przy pomocy obrazów". — Zdanie to możemy usłyszeć od gimnazjalisty, stanowi ono również punkt wyjścia dla uczonego filologa, który przystępuje do tworzenia jakiejś syntezy teoretycznoliterackiej. Myśl ta zrosła się ze świadomością wielu ludzi. Za jednego z jej twórców należy uznać Po-tiebnie^{1 2}: „Bez obrazu nie ma sztuki, a zwłaszcza poezji” — twierdzi on (Notatki z teorii literatury, s. 83). „Poezja, tak jak i proza, jest przede wszystkim i głównie pewnym sposobem myślenia i poznania” — mówi on gdzie indziej (tamże, s. 97).

Poezja jest specjalnym sposobem myślenia, właśnie myślenia przy pomocy obrazów; sposób ten zapewnia pewną oszczędność sil umysłowych, „wrażenie stosunkowej łatwości procesu”, a skutkiem tej oszczędności jest doznanie estetyczne. Tak rozumiał to i tak podsumował, najprawdopodobniej słusznie, członek Akademii Owsianiko-Kulikowski³, który niewątpliwie czytał uważnie książki swego nauczyciela. Potiebnia oraz jego liczna szkoła uważają poezję za specjalny rodzaj myślenia, myślenia za pomocą obrazów, rolę zaś obrazów widzą w tym, że za ich pośrednictwem różnorodne przedmioty i czynności łączone są w grupy, a coś znanego przedstawia rzecz nieznaną. Albo, mówiąc słowami Potiebni: „Stosunek obrazu do tego, co on przedstawia: a) obraz jest stałym orzeczeniem w stosunku do zmieniających się podmiotów — stałym środkiem obiektywizowania zmiennych wyników procesu per cepcyjnego... b) obraz jest czymś o wiele prostszym i jaśniejszym niż to, co przedstawia” (s. 314), to znaczy „ponieważ celem obrazowości jest ułatwienie nam zrozumienia obrazu, a bez tego obrazowość nie miałaby sensu, obraz powinien być nam bardziej znany niż to, co przedstawia” (s. Ż91).

Ciekawie wygląda zastosowanie tej reguły przy porównaniu błyskawic do głuchoniemych demonów u Tiutczewa albo przy Gogolewskim porównaniu nieba do szat Pana Boga.

[W. Szkłowski Sztuka jako chwyt (Iskusstwo kak prijom); tekst wg pracy O tieorii prozy, Moskwa 1929, s. 7—23; przekład Ryszarda Luźnego.]

i folklorystyką; w swym dorobku naukowym wiele miejsca poświęcił również psychologii twórczości. Opublikował m.in. Mysi i jazyk (1862); K istorii zwukow russkogo jazyka (t. 1, 1876; t. 2—4, 1880—83); Iz lekcyj po tieorii slowiesnosti. Basnia. Posłowica. Pogoworka (3 wyd. 1930); praca habilitacyjna Iz zapisok po russkoj grammatikie (t. 1—2, 1874; t. 3 1899; t. 4, 1941). Od r. 1945 nazwisko Potiebni nosi Instytut Językoznawstwa Akademii Nauk ZSRR w Kijowie.]

[Dmitri j Nikołajewicz Owsianiko-Kulikowski (1853— 1920) — rosyjski historyk literatury i lingwista; redaktor miesięcznika „Wiestnik Jewropy” (1913—18) i wydawnictwa seryjnego Istorija russkoj litieratury XIX wieka (t. 1—5, 1908—10); autor prac porównawczo-histo-rycznych i studiów krytycznych (m.in. o twórczości I. Turgieniewa, A. Puszkina, M. Gogola i L. Tołstoja), w których zjawiska literackie uzależniał od struktury psychicznej osobowości pisarza; jako jeden z pierwszych w Rosji badał sanskryt, wedyjską mitologię i filozofię. Ważniejsze prace: Istorija russkoj intielligiencyi (t. 1—3, 1906—11); Tie-orija poezii i prozy. Tieorija slowiesnosti (5 wyd. 1923).]

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
IMG52 r -iii -3/bf 3,02. ■fr.M -■*, M4csr ■mu?--1% W
img 021 “How many walnuts are2and l and 6?" The fbłry ScAoot o] Caetle Frant.)
img 078 W inner Takt AU. A William Fox FraducttonHE TORĘ AT THBM, MAD WITH KAGE.
img 079 Tf.c cłiild Samuel.
img 108 -3 " WIIOS THłUtK? CKIKD TIIE OLD MAS.
img 111819rhk2l uacanceA amió( eó ) da net
img 124 M.ESStKCS. MY CniU»KX!” IIK CA1.I.R0 TO TUK TWO IX TUK JllIADOW. “ MY rKŁICITA-TIOX»! ASI) E
img 129 Lmu wrrn ragę, tuk frbnciiman wbipped odt ax uoly-lookiug KNIFE.
img 134 WINNS INTKODUCTION TO SABŁLLA.
img 206 A William Fox Production, Win ner Jatę Alt.“ COMB ON, NOW— FESS UP?”
img 244 "TIIK NEXT INSTANT IIE 81*11 A NO TO llls KBET WIT II A CKY.
IMG 3@ Określ punkt początkowy: Aktualna szerokość linii: 0.0000 Określ następny punkt lub

więcej podobnych podstron