75552 IMG14 (2)

SKRZYDŁO PÓŁNOCNE ZAMKU WYSOKIEGO - DZIEJE. KSZTAŁT ARCHITEKTONICZNY I WYPOSAŻENIE W ŚWIETLE ŹRÓDEŁ PISANYCH 25

Przytoczone inskrypcje dają nam wgląd w treść mu ideowego galerii i pokazują umiejscowienie postaci niektórych wielkich mistrzów. Ze względu na niezachowanie się pozostałych nasze wnioski możemy ostrożnie uogólnić.

Przede wszystkim tworząc galerię zwierzchników Zakonu Niemieckiego pominięto osoby Gerharda von Malberg, Heinricha von Hohenlcjhe oraz Gunthe-ra von Wullersleben, wielkich mistrzów z lat 1240-*1252. Podobny brak obserwujemy u Dusburga i jest to pierwszy ślad oparcia się twórcy programu malowideł na jego kronice. Tradycja ta sięgnęła zresztą znacznie dalej, czego dowodem jest pominięcie tych samych mistrzów w dekoracji heraldycznej kościoła | św. Elżbiety w Marburgu⁹'. j>. Analizując treść zachowanych inskrypcji dochodzimy do kolejnych ciekawych wniosków. Już Bernhard Schmid sugerował ich (oraz inskrypcji w kościele NMP) podobieństwo do przekazu Mikołaja Jeroschina¹ ². Podobieństwo to widziałbym w przesłaniu inskrypcji układających się moim zdaniem w program zbliżony do założeń Piotra z Dusburga. Mówią one bowiem o podstawie wszelkiej pomyślności, inką jest położenie ufności w Bogu i o pożądanych cnotach, pokorze i ubóstwie, jakimi winni charakteryzować się wielcy mistrzowie, na nich bowiem opiera się potęga Zakonu. W kronice Dusbprga znajdu-l jemy mnóstwo przykładów takiej właśnie postawy. f’Na tym, zdaniem kronikarza, Krzyżacy zbudowali swoje państwo w XIII wieku i dzięki takim cechom podbili olbrzymie terytorium pruskie³. Można powie-• dzieć, pamiętając wszelako o ubogiej podstawie źródłowej, że galeria wielkich mistrzów w Refektarzu uosabiała i jednocześnie propagowała określone cnoty, będące podstawą funkcjonowania Zakonu i życia jego członków. Galeria powstała zapewne w latach urzędowania Konrada von Jungingcn², stanowi więc przykład żywotności i aktualności idei upowszechnianych przez kronikarza w XIV stuleciu.

Nie możemy niestety nic powiedzieć o malarskiej dekoracji ścian zachodniej i północnej. Wiadomo tylko, że na ścianie północnej znajdowały się dwa

duże malowidła, z których jedno przedstawiało trzy pełne postaci, nad którymi umieszczona była gwiazda, u dołu zaś inne trzy sylwetki (półpostaci) w mnisich habitach. Bliższe rozpoznanie treści nie jest jednak możliwe".

Kościół p.w. Najświętszej Marii Panar

Jak wspomniano wyżej, kaplica NMP została rozbudowana w latach 1331-1344. Jej wschodnia część ..wyszła” poza linię fasady Zamku Wysokiego, a uzyskaną w ten sposób przestrzeń ppd nią przeznaczono na kaplicę pod wezwaniem św. Anny. Obydwie świątynie uzyskały spójny program dekoracji architektonicznej. zachowany do dziś niestety jedynie fragmentarycznie. Znowu, podobnie jak w przypadku Kapitularza, przy rekonstrukcji programu ideowego posłużyć się należy dziewiętnastowieczną dokumentacją oraz wynikami współczesnych badań architektoniczno-konserwatorskich.

Dekoracja malarska

Do 1945 roku w arkadach biegnących wokół całego wnętrza i na emporze zachodniej znajdowało się sto jedenaście przedstawień figuralnych <85 pół-postaci i 26 postaci stojących). Conrad Stcinbrecht, który znalazł ślady malowideł średniowiecznych, na tej podstawie zrekonstruował całość, należy zatem podchodzić do nich bardzo ostrożnie¹⁰⁰. Opierając się na relacjach Steinbrechta i B. Schmida możemy jednak w przybliżeniu zrekonstruować program malowideł. W arkadach trzech zachodnich przęseł na ścianie północnej rozpoznano postaci ze Starego Testamentu: Samuela, Sauia, Dawida i Salomona oraz dalej Judy i Jonaty Machabeuszów. Pod drugiej stronie malowidła były bardzo zniszczone, ale zapewne widniały na nich postaci starotestamentowe. Na tej samej ścianie koło portalu wejściowego znajdowały się: Uczta u Szymona, czterej aniołowie, a poniżej bliżej niezidentyfikowana scena, zapewne wotywna, w której widać postąć. klęczącą przed tronującą Marią z Dzieciątkiem^l0L.W przęśle czwartym i piątym po

^,a0 Jerzy Domastowski, Malowidła ścienne kościoła zamkowego w Malborku. Biuletyn Historii Sztuki, R. 41, 1979. s. 275--281, z powodu przemalowali Steinbrechta zanegował w ogóle wartość malowideł dla badan nad wystrojem średniowiecznym kaplicy. Innego zdania był S. Skibiński, Kaplica... (jak w przyp. 36), s. 139. przyp. 111.

*•² Scena odczytywana była też jako .Ofiarowanie w świątyni² - S. Skibiński. Kaplica .. (jak w przyp. 36), s. 160. B Schmid, Die Marienburg... (jak w przyp. 12), $. 32-33. widział w klęczące! postaci Krzyżaka być może zabójcę wielkiego mistrza Wer-

ryzacja fotograficzna wzdłużnych ścian Sali Kapitulnej na Zamku Wysokim, ok 1883 r.. sygn MZN/DH/62.

** J. Trupinda, średniowieczne dzieje... Qak w przyp. 76), s. 49.

* Bernhard Schmid, Fiibrer dureb Schlofi Marienburg tn PreuJSen. Berlin 1942, s. 37.

M. Pollakówna, Kronika .. (jak w przyp. 77), s. 172 i n.; J. Trupinda, Ideologia (jak w przyp. 77), s. 158 i n.

” Szerzej J Trupinda, średniowieczne tŁatjc (jak w peryp 76),

fc 49-51.

* Ibidem, $. 48 i n.

75552 IMG14 (2)

75552 IMG14 (2)

Kościół p.w. Najświętszej Marii Panar

Dekoracja malarska

75552 IMG14 (2)

75552 IMG14 (2)