CCF20100105002

Jednakowoż słowo z biegiem czasu sztywnieje, ustała się, przestaje być przewodnikiem nowych sensów. Poeta przywraca słowom przewodnictwo przez nowe spięcia, które z kumulacji powstają. Symbole matematyki są rozszerzeniem słowa na nowe zakresy. Także obraz jest pochodną słowa pierwotnego, słowa, które jeszcze nie było znakiem, ale mitem, historią, sensem.

Uważamy słowo potocznie za cień rzeczywistości, za jej odbicie. Słuszniejsze byłoby twierdzenie odwrotne: rzeczywistość jest cieniem słowa. Filozofia jest właściwie filologią, jest głębokim, twórczym badaniem słowa.

ANEKSJA PODŚWIADOMOŚCI

(UWAGI O „CUDZOZIEMCE” KUNCEWICZOWEJ)

Cudzoziemka Kuncewiczowej należy do książek, które nie kończą się na swych okładkach, lecz wykraczają z nich, próbując przenieść w nas swe życie i rozgałęzić w nas swoją problematykę. Wydźwięk tej książki jest długi i bogaty, jak gdyby przedłużyć się w nas chciała i rozróść w naszej duszy wtórną wegetacją zamyśleń i problemów.

Co do gatunku swego jest ta powieść portretem — musimy, choćby była jedynym egzemplarzem swego gatunku, ustanowić dla niej species¹ — portretem zrobionym, niewspółmiernymi pozornie, środkami narracji i fabuły powieściowej. W przeciwieństwie do biografii, w której człowiek pokazany jest w roz-

ANEKSJA PODŚWIADOMOŚCI

Pierwodruk: «Pion» 1936, nr 17. Powieść Kuncewiczowej drukowana była najpierw w odcinkach w «Kurierze Porannym* (1935 r.), a w 1936 r. ukazały się jej trzy wydania książkowe.

¹ species (łac.) — tu: gatunek.

woju, rozwinięty w szereg dynamiczny — w portrecie kontury fizjonomii zakreślone są z góry, od początku gotowe, a rozwój odbywa się raczej w głąb i jest udramatyzowaną analizą. Realny biograficzny przebieg czasu jest powstrzymany, poszczególne epizody życia porządkowane są nie według chronologii, nie pragmatycznie¹, lecz od strony głębszego ich sensu dla linii losu, dla meritum² charakteru.

Mówią o portretach Rembrandta, że zawierają w jakiś sposób całą biografię człowieka, bilans jego życia. Są one jak gdyby ostatecznym osadem, rezultatem, skamieliną biografii. W książce Kuncewiczowej mamy odwrotny proces: skamielina, martwy kontur fizjonomii ożywa, pęcznieje życiem, eksplikuje³ swą całą zawartość. Miałem od dawna pomysł, że można by z twarzy spotkanego człowieka, z jego fizjonomii wyprowadzić całą nowelę lub powieść, uruchomić niejako, zmobilizować z powrotem w biografię to, co w tej twarzy zastygło w jakiś ostateczny rezultat, w jakąś figurę fizjonomiczną. Nie przeczuwałem, że da się to zrobić w sposób tak szeroki i monumentalny.

Istotą powieści jest ruch i działanie, portret zaś jest czymś statycznym. Kuncewiczowa wybrnęła z tej trudności przy pomocy pewnego chwytu powieściowego. Użyła formy spowiedzi. Zaplątana w swój los niezrozumiały, nie zrozumiana i przez swe otoczenie, bohaterka powieści dochodzi w końcu, krótko przed śmiercią, do zrozumienia swej zagadki i czyni spowiedź przed córką, porachunek z całego swego życia.

Spowiedź ta stanowi główny nurt powieści. W nurt ten wbudowała autorka cały system tam i grobli, w które chwyta nurt wtórny, nurt wsteczny, i ten prąd retrospektywny prowadzi ją w różne okolice przeszłości, przecina wzdłuż i wszerz biografię bohaterki rozgałęzionym systemem kanałów. Poprzez te nurty

1

   pragmatycznie (z gr.) — tu: w oparciu o przyczynowe związki wydarzeń.

2

   meritum — por. Martwy sezon, przyp. 24.

3

   eksplikować (z łac.) — wyjaśniać, tłumaczyć.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
CCF20100105002 (2) 368    WYBÓR Z PISM KRYTYCZNYCH Jednakowoż słowo z biegiem czasu
CCF20100105001 366    WYBÓR Z PISM KRYTYCZNYCH a integralny organizm słowa rozerwany
CCF20100105001 (2) 7^ 7^ 366 WYBÓR Z PISM KRYTYCZNYCH przez mitologicznego boga-bohatera (Jahwe, Ma
CCF20100105001 366 WYBÓR Z PISM KRYTYCZNYCH przez mitologicznego boga-bohatera (Jahwe, Marduka, Thr
CCF20100105000 WYBÓR Z PISM KRYTYCZNYCH MITYZACJA RZECZYWISTOŚCI Istotą rzeczywistości jest sens. C
CCF20100105001 (2) WYBÓR Z PISM KRYTYCZNYCH 366 a integralny organizm słowa rozerwany został na pos
1 (227) 2 454 Wybór prac krytycznych niając zarówno ewolucję tematu, jak i zmieniające się ukształto
Rozdział 2 Zakres zastosowań techniki PLC Z biegiem czasu mowa stawała się jednak niewystarczającym
SKMBT?500712270947064 CZĘŚĆ III • WYTWARZANIE wchodzące głosy. Z biegiem czasu wszystko zaczyna się
1 (217) 434 Wybór prac krytycznych i język, myśl i słowo muszą tu być czynnikiem składającym się na
l5 I#2 LunoMinsKi WYBÓR pism rc1go głowę gtnlnspraw i zabaw opiera się Ale często choć mu się stół
79 368* Wybór tolerancji wymiarów składowych przy zastosowaniu modelu gier kooperacyjnych* Prz* Org*
CCF20101015005 76 SŁAWOMIR MROZEK POETA Chciałbym wyjaśnić. Mimo że w zasadzie pani się nie myli, t
CCF20111105017 Tablica II. Wartości krytyczne rozkładu t-Studenta Poziom istotności dla testu

więcej podobnych podstron