i
/
i
1. WYJAŚNIENIA WSTĘPNE
Dzieje podmiotowości w literaturze XX wieku to, jak wiadomo, kwestia tyleż podstawowa, co trudna; trudna głównie z powodu wielostronnego powiązania (w sensie determinacji bądź przynajmniej korelacji) tej kategorii nie tylko z problematyką teoretycznoliteracką, lecz i innych dyscyplin - przede wszystkim językoznawstwa, psychologii i filozofii. Historyczne sposoby ujawniania subiektywności w literaturze okazują się wykładnikiem nie tylko uznawanej koncepcji podmiotu (o często zawiłym filozoficznie i psychologicznie rodowodzie), lecz także pojmowania roli języka oraz realizowanej strategii ustrukturowania i semantycznej budowy dzieła literackiego (zauważmy na przykład: odrzucenie koncepcji tekstu jako autonomicznej, samoregulującej się organicznej całości, wydaje się logicznie spójne z odrzuceniem przekonania o trafności romantycznej koncepcji podmiotu jako odrębnej, niezależnej i trwałej jaźni). Co więcej, występowanie owej korelacji między koncepcjami podmiotu i tekstu wydaje się iść w parze z istnieniem wyraźnej współzależności między teoretycznym rozpoznaniem statusu podmiotu w literackim tekście a uznawaną metodyką jego odczytania czy interpretowania (by zilustrować tę interferencję - dość przywołać znamienną uwagę Barthesa; „skoro oddalony został Autor, żądanie «odszyfrowywania» tekstu staje się zupełnie nieuzasadnione”1).
Ogólnie biorąc zatem, próba rozważenia tego pozornie wąskiego problemu zmusza do uwzględnienia generalnych powiązań
R. B a r t h e s, The Dealh oflhe Author, [w: ] i d e m, The Rustle ofLanguage. Transl. by R. Howard, Oxford 1986. s. 53.