DSC02330
372 MAGDALENA KREFT
Przebywa w niej bogini współczesnego świata, którą jest polityka, i kuźnię swą posiada inny jeszcze modernistyczny bożek imieniem pieniądz. Na giełdach, w przedsiębiorstwach, w bankach, w handlu itd. pieniądz napływa, odpływa, okręca się. mnoży i niknie, stosownie do tego, jak tu. w tej świątyni, kapłani jej pokręcają, odkręcają, naciskają i zwalniają sprężyny rozmaite1 2 3.
We fragmencie tym widoczna jest również niechęć Orzeszkową do pieniądza obrotowego, spekulacyjnego. Zysk tego rodzaju, zysk z operacji giełdowych i bankowych, uważała za nieuczciwy, bo w swej genezie nienaturalny. Jest on owocem nie pracy i wysiłku, lecz czystej gry . szulerki, uprawomocnionej lichwy. Obracanie samym kapitałem nie jest pracą2'. Z naganą więc spotyka się działalność rozmaitych spekulantów i aferzystów. Proces dorabiania się, gromadzenie środków nad potrzeby, potrzeby rosnące wraz ze wzrostem środków - to mechanizm uzależniający człowieka od pracy-spekulacji. Jest w niej coś z ryzykownej gry. Spekulanci ukazani zostali jako hazardziśd, a ich praca jako poniterka . Orzeszkowa, negując sens pracy przed-siębiorców-milionerów, nie ukazała jednak samego rzeczywistego procesu tej pracy ani jej efektów. Bohater Argonautów, Alojzy Dar-wid, jest wielkim przedsiębiorcą. Wiemy, że buduje drogi, gra na giełdzie, że spekuluje nieruchomościami, ale wszystko to są jedynie ogólne informacje. Niewiele dowiemy się też od pisarki o działalności instytucji finansowych. Jedyny opis banku i giełdy znajdziemy w Argonautach, ale dokonała go z nienaturalnym patosem i zupełnie nie dbając o realia. Bank i giełda są tu bardziej symboliczną reprezentacją tego typu instytucji niż konkretnymi placówkami. Pokazane zostały z zewnątrz. Widoczne są jako gmachy i schody. Pracują tu jacyś „urzędnicy [...], może nawet dostojnicy”4. O samej działalności tych instytucji Orzeszkowa nie pisze. Za to bank skojarzony został z postawą sługusostwa, przymilania się, władzą półbogów i atmosferą
spisku. Giełda zaś to „wrota pieniężnego rynku”, „wrota świątyni”, do której wchodzą półbogowie pieniądza. Kojarzy się z postawą respektu i ciekawości osób niewtajemniczonych, z domeną władzy i śmiertelnej, hazardowej walki (..igrzyska”)5.
Nowa religia ma zatem swą liturgię, swe świątynie oraz swoich kapłanów i wyznawców. Ma także swych bożków. Dla Orzeszkowej są nimi przemysł, handel, konkurencja, reklama i kariera6. Milionerzy okazują się kimś w rodzaju mitycznych herosów: są na poły ludźmi, na poły bogami. Jeden z bohaterów Argonautów z ironią mówi o Darwidzie:
[...] na złotego cielca arkan zarzuca, nowe miliony łapie! Półbóg! Tytan! Król targowisk w siedmiomilowych butach7.
Nowa religia rządzi się własnymi przykazaniami:
Wszystko, czego się ludzie dotykają, na co patrzą, czym się posługują - czyste złoto! Bajka midasowa [...]. Są trzy przykazania najważniejsze, którymi człowiek wyższy rządzić się powinien: pierwsze: dbaj o siebie samego; drugie: wiedz, co się tobie od świata należy; trzecie: egzekwuj swoją należność od świata bezwzględnie...8
Celebracja bogactwa przebiega w rytmie sinusoidalnym. Po okresie ekstatycznego napięcia następuje etap niepewności, wahań kursu i upadku. Życie bohaterów Australczyka i Liścia uschłego przebiega w rytmie hossy i bessy:
Cielec zloty na piedestale wysokim [...]. Ubierałem ołtarz, celebrowałem, grałem... rozumiesz? Na takim instrumencie, co to: baisse, hausse! Baisse, hausse! [„.] Wtem krach!9
IMć uschły, [w:] Iskry, Pisma zebrane, t. XXXI, Warszawa 1951, s. 22.
Przecież także nowe czerwone ciałka krwi nie rodzą się samoczynnie z innych krwinek. Por. też: Eli Makower, t. II, [w:] Pisma zebrane, t. XLIV, Warszawa 1950, S.303.
36 Por.: Australcz\k (s. 32) oraz Argonauci ([w;] Pisma zebrane, t. XXX, Warszawa 1951, s. 7-5).
25 Argcnsuci, s. 1S3.
Tamże, s. 184. Ideę giełdy omówiła jeszcze Orzeszkowa w opowiadaniu Liść uschły. Nie brakowało pisarce okazji, by poznać działanie giełdy. „Przegląd Tygodniowy” drukowa! cykliczne Gawfdy Giełdowca, a potem Kroniki Ekonomiczne, „Kraj” zaś - Kroniki giełdowe i Wiadomości ekonomiczne.
Pisała o tym w Odezwie do Polskiej Partii Socjalistycznej z 1905 roku. Zob.:
Usty zebrane, t. IV, Wrocław 1954, s. 400-401.
Argonauci, s. 185.
33 Austrulczyk, s. 104.
Tamże, s. 139. Por. także: Liść uschły, s. 24.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
DSC02330 372 MAGDALENA KREFT Przebywa w niej bogini współczesnego świata, którą jest polityka, i kuź
DSC02327 (2) 366 MAGDALENA KREFT Bez wątpienia pieniądze są słowem-kluczem współczesnej cywi
DSC02332 376 MAGDALENA KREFT wi („cyfra, fakt, data” zrusyfikowanego Polaka1), są skladnikietM nowej
DSC02333 378 MAGDALENA KREFT R [...] myślał [Roman - M. K.], że to jego mieszkanie, zupełnie ja
DSC02332 376 MAGDALENA KREFT wi („cyfra, fakt, data” zrusyfikowanego Polaka1), są skladnikietM nowej
DSC02333 378 MAGDALENA KREFT R [...] myślał [Roman - M. K.], że to jego mieszkanie, zupełnie ja
DSC02328 (2) 368 MAGDALENA KREFT I mienia *. Działalność przestępcza bohaterów Orzeszkowej jest z re
DSC02329 (2) 370 MAGDALENA KREFT pogląd ten zaszczepia na polskim gruncie Bolesław Prus, nie ustając
DSC02331 (2) 374 MAGDALENA KREFT Nowoczesny człowiek zmienia się w oczach Orzeszkowej w kolekcjonera
DSC02334 (2) 380 MAGDALENA KREFT Nie brak u Orzeszkowej kontestatorów porządku cyw
Systemy polityczne współczesnego świata organizacyjnej partii politycznej, np. w postaci pojawienia
Systemy polityczne współczesnego świata kategorią relewancji politycznej. Należy jednak pamiętać, że
Systemy partyjne współczesnego świata formy prorynkowe - polityka prodystrybucyjna), to ulega on
DSC02353 Warto przedstawić jeszcze typologię metod autorstwa socjologa J. Sztumskiego, która jest na
1. Wstęp Działanie gospodarek państw współczesnego świata oparte jest na handlu wewnętrznym oraz
relacja Hammarda, z powodu załączonej do niej mapy Krzeszowic i okolicy, która jest najstarszym odwz
DSC02326 (2) MAGDALENA KREFT „ZŁOTE RUNO” TEMAT PIENIĄDZA I BOGACTWA W TWÓRCZOŚCI ELIZY ORZESZKOWEJ
img055 (4) kancelarii oraz mieć wgląd do całej dokumentacji. Administrator kancelarii był obowiązany
więcej podobnych podstron