DSCN7800
Stworzyć perspektywę
Religie substytucyjne, religie zastępcze, religie analogiczne - Anglosasi mówią nawet surrogate religions zapożyczając określenie prawnicze, które można by przetłumaczyć jako „religie podstawione”, „zjawiska, które działają zamiast religii i w ich charakterze”... Już te słowa wyrażają trudność określenia nieuchwytnego, mglistego zjawiska, jakie stanowią religijne wytwory nowoczesności.
Wyrażająca się w całym społeczeństwie odnowa zainteresowania faktem religijnym daje oparcie badaniom prowadzonym w tym kierunku. Pouczająca jest lektura niektórych czasopism — nie ma miesiąca, aby w jednym lub w kilku z nich głównym tematem nie były „nowe formy wyrażania się pierwiastka religijnego”, które świadczą o obecności „duchowych potrzeb” w społeczeństwach nękanych niepewnościami nowoczesności. Mówi się też tu i ówdzie o „powrocie pierwiastka religijnego” i „odnowie sacrum” dokonujących się mimo procesu laicyzacji i poza nim. Dla jednych tę „duchową falę” należy przywrócić do odpowiednich rozmiarów (jeśli trzeba — przez ośmieszenie1). Nie jest ona niczym innym jak jednym z uwsteczniających, irracjonalnych porywów, jakie często powstają w niepewnych i niespokojnych czasach, przede wszystkim w warstwach społecznych zubożonych kulturowo. Dla innych wyraża ona nie dający się umniejszyć religijny wymiar ludzkości, która przeżyła złudne tryumfy pozytywizmu...
Między tymi dwiema skrajnościami można znaleźć • różne przedsięwzięcia, które zmierzają bądź do uwydatnienia niestabilności owej fali religijnej i jej niewielkiej zdolności wywołania przemian, bądź też do zracjonalizowania hipotezy o „powrocie wypartego” (pierwiastka religijnego) w społeczeństwach mniej zlaicyzowanych niż się wydawało. A w razie potrzeby ucieka się do wiedzy socjologów religii, trochę zaskoczonych po latach pracy, która wydawała się pozostawać w cieniu, wyniesieniem do rangi ekspertów społecznych...
Przeciwnie, niż mogłoby się wydawać, ogromne zainteresowanie, które wzbudza dziś fakt religijny, nie tylko w opinii szczególnie wrażliwej na mody pojawiające się w mediach (które ujmują te zjawiska w ich najbardziej wyraźnych i egzotycznych sposobach wyrażania się), ale również u polityków, u osób odpowiedzialnych finansowo, u intelektualistów dążących do zrozumienia powstającej nowoczesności, nie ma wyłącznie pozytywnych następstw dla pracy socjologów religii. Aż do chwili obecnej ci ostatni musieli, nie bez trudu, zaświadczać o dużym społecznym znaczeniu faktów religijnych, pozostając wewnątrz kultury całkowicie świeckiej, do której należała również ich dyscyplina wiedzy2. Dzisiaj muszą oni znaleźć odpowiednie narzędzia, by bronić krytycznego wymiaru swego przedsięwzięcia w warunkach, w których obserwowanie nierozkładalności pierwiastka religijnego uznaje się za dowód zupełnego braku rozsądku. Nie jest pewne, czy ten drugi przypadek nie sprzyjałby bardziej niż pierwszy rozwijaniu się wyobraźni socjologicznej... W każdym razie stanowi to nowe wyzwanie dla badań - opanowanie nie znanej do tej pory skłonności do odkrywania sacrum wszędzie tam, gdzie wydawało się, że religii już spotkać nie można. Ponieważ wiadomo, że uwaga badaczy skupiona dziś na „nowych zjawiskach religijnych” nie tylko częściowo odpowiada wysubtelnieniu naukowych podejść do zjawisk wiary w nowoczesnych społeczeństwach, ale sama stanowi część zjawiska „przywłaszczanego” przez socjologa, naukowa odnowa zainteresowania religią jest również jednym z aspektów nowego rodzaju uwagi społecznej zwracanej w stronę przejawów, których nikt nie ośmiela się już w obecnej sytuacji uznać za szczątkowe lub stricte prywatne. Jest tu też pewna dwuznaczność charakterystyczna dla nauk społecznych, ukazująca ich naukowość w dość specyficzny sposób. To właśnie w tym szczególnym kontekście, który u badaczy wywołuje zdwojoną czujność epistemologiczną, socjologia religii nowoczesnych społeczeństw musi utrzy-
53
Jako przykład (z punktu widzenia rozgłoszenia w mediach tematu „nośnika”, od którego zresztą się zdystansowano, ośmieszając go) można podać dossier Les miracles przedstawione przez „L’Isvćnement du Jeudi” z 7-13 czerwca 1990. Tego rodzaju przykładów można by jednak znaleźć więcej.
Świadectwem jest poniższy definitywny wniosek pewnego antropologa religii stwierdzającego, że religie się przeżyły: „The evolutionary futurę of religion is extinction. Belief in supcmatural beings and supematural forces that affect naturę without obeying nature’s laws will erode and become only an interesting histoncal memory (...) Belief in supcrna-tural powers is doomed to die out, all over the world, as a result of thc increasing adcąuacy and diffusion of scientific knowledge" [Wallace 1966:265].
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Temat zbawienia w innych tekstach starotestamentalnych Iz 40-55 - przedstawia stworzenie w perspekty
DSCN7851 Polsk,i /gwałt ttna Smy wielu zastępczych kandydatów, tysiące zastępczych poręczycieli i se
rozdział 4 (22) 110 Podstawy marketingu 110 Podstawy marketingu pem substytutów oceniane są jako ana
skanuj0075 230 ŚREDNIOWIECZNA PIEŚŃ RELIGIJNA POLSKA Miłuj Stworzyciela twego, Bog
PRZEGLĄD PIŚMIENNICTWA. 419 łącznie], iż zastępowała nawet religijne wpływy, i że pieśni starego
21875 ScannedImage 47 próba stworzenia organizacji społecznej, opartej raczej na religii niż na zwią
Tillich Istota j?zyka religijnego 5 Symbolizm religijny jest, ale w czego zastępstwie występuje i
66 (181) RELIGIE CZARNEJ AFRYKI ©Wydawnictwo WAM. Kraków 2005 AFRYKA - RÓŻNORODNOŚCI JEDNOŚĆ zastępu
perspektywach jego przezwyciężania, wskazywano na zmiany w różnych sferach rozwoju (m.in. religijnej
7 (508) Derrick de Kerckhove mat kolektywnego punktu widzenia zastanego porządku religijnego, zastęp
95 (107) RELIGIE CZARNEJ AFRYKI ©WydawnictwoWAM. Kraków 2005 PAN DZIKIEJ ZWIERZYNY w każdym żywym st
BogusławMilerskiHermeneutykapedagogiczna Perspektywy pedagogiki religii Wydawnictwo Naukowe (MT^
więcej podobnych podstron