Kukułka9

II. Nauka o stosunkach międzynarodowych,.,

mizacji w ramach politologii kilku krajów (głównie francuskiej, amerykańskiej, angielskiej i niemieckiej) od roku 1870 do połowy XX wieku. Promotorzy rodzącej się dyscypliny nawiązywali początkowo, w siad za starszymi dyscyplinami humanistycznymi, do myśli starożytnych i średniowiecznych filozofów, prawników i historyków na temat stosunków między plemionami, księstwami, narodami, państwami i ich władcami. Instytucjonalne usamodzielnienie się nauki o stosunkach międzynarodowych dokonywało się w okresie od I wojny światowej do początku 1970 roku.

Ważną cezurę w rozwoju samodzielnej nauki o stosunkach międzynarodowych stanowił rok 1948, Wówczas to zwołana pod auspicjami UNESCO w Paryżu specjalistyczna konferencja politologów uchwaliła ramowy program nmk politycznych. W programie tym do trzech uznawanych powszechnie działów politologii (idee polityczne, instytucje polityczne oraz partie, grupy i opinia polityczna) dodano czwarty dział o stosunkach międzynarodowych.

Program UNESCO wskazywał, źe nowy dział politologii powinien rozwijać się równolegle z dyscyplinami dotychczasowych działów, aby mieć możliwość wielodyscyplinarnego poznawania i wyjaśniania rzeczywistości międzynarodowej. Przyjęcie takiego założenia dowodziło, że nauka o stosunkach międzynarodowych może zasadnie być nauką samodzielną, która będzie traktować inne nauki polityczne jako pomocnicze. Może zatem, wykorzystywać ich dorobek poznawczy o różnych zjawiskach i procesach międzynarodowych, jak tez posługiwać się sprawdzonymi przez nie metodami i technikami badawczymi.

Powyższe usytuowanie nauki o stosunkach międzynarodowych zdobyło pełną akceptację w państwach systemu ONZ, zwłaszcza ze strony badaczy międzynarodowej sfery stosunków społecznych. Badacze ci przykładali dużą wagę do trzech kierunków rozwoju uprawianej przez nich nauki;

1) do precyzowania jej przedmiotu i zakresu badań, siatki pojęciowej oraz metod badawczych;

2) do zajmowania się. przez tę naukę wszystkimi wymiarami rzeczywistości międzynarodowej;

v3'

śi

:c~

Humanistyczne aspekty nauki

■$&>

;§k

•"

- --v;;_vr

■5K^:

3) do zaznaczania polemicznego stosunku do uogólnień innych nauk humanistycznych (w tym politycznych), jeśli wyjaśniają one jednostronnie rzeczywistość międzynarodową.

Wymienione akcenty rozwojowe nowej nauki miały duże znaczenie poznawcze i praktyczne, ponieważ w XX wieko szybko rosła złożoność realnych stosunków międzynarodowych i ich wpływ na życie społeczeństw. Tradycyjne dyscypliny nie mogły już sprostać potrzebom wyjaśniania nowych zjawisk (wojny, aktywności dyplomatycznej, antagonizmu między blokowego, krążenia kapitałów, wymiany surowców i fabrykatów, migracji czy konfliktów między etnicznych), chociaż usiłowały one modernizować swoje techniki badawcze. Nowe zjawiska i procesy uwypuklały bowiem znaczenie technicznych środków ułatwiania i przyspieszania kontaktów między narodami i częściami globu, a zarazem zaznaczały wpływ subiektywnych uwarunkowań rozwoju stosunków międzynarodowych.

Wiek XX zdynamizował także nowe potrzeby społeczne i nowe dążenia w skali międzynarodowej, które ujawniały się w konsekwencji rewolucji społecznych i narodowo wyzwoleńczych oraz przełomów geopolitycznych i geostrategicznych na mapie świata. W ich rezultacie narody, państwa i rządy zmuszone były zwracać coraz większą uwagę na międzynarodowe odmienności, przeciwieństwa i sprzeczności, aniżeli na podobieństwa, zbieżności i zgodności, gdyż te pierwsze determinowały dynamikę stosunków międzynarodowych. W takich okolicznościach analitycy 1 praktycy służby zagranicznej państw' coraz większe oczekiwania wiązali z nauką o stosunkach międzynarodowych, aczkolwiek długo jeszcze pojmowali te oczekiwania rozbieżnie.

W różnych szkołach narodowych do nauki o stosunkach międzynarodowych zaliczano mniejszą lub większą sumę (od 5 do 23) dyscyplin humanistycznych i społecznych. Częściami składowymi nowej nauki miały być przede wszystkim takie przedmioty uniwersyteckie, jak: polityka międzynarodowa, prawo i organizacje międzynarodowe, historia dyplomatyczna, geografia polityczna i socjologia, Miały one dostarczać sumy 'wiedzy monodyseyplinarnej o rzeczywistości międzynarodowej, ale nie gwarantowały objęcia całości rze-