_is

strefie dorzecza Odry i Widy należały t jtxluvj --trony wypady ..Scytót x drugiej natomiast oddnalywnnia kultury waehodniopomorAioj. l*nyj. 17,v imy się utcm. jak w świetle dostępnych aktualnie (lanych zaBiiaiza »u uj\tvu u wni. niouy.il wyżej czynników m przyspieszeni© procesu upadki grodów typu biAupińskirgo

Zatrzymajmy się w picrwwej kolejności iia jiroblemie najazdów »^c>'t_vj. Aich. Wspomniałem uprzednio, iż te/u o inwazji „Scytów” nu obszary Pobfcj zaakceptowana powszechnie prze* większość Imdaozy, podważona przez T. Malinowskiego^|:, który zakwitionowuł podstawy, nu których bjfl ona oparta. Argumentacje przytaczano przez tego Imdacza nie |(onval*n jednak na jej wykluczenie, zwłaszcza w świetle ostatnich odkryć na tcrcnii Ziemi Iaihuskiej (Wicina)¹¹. Nowszo badania Z. Bukowskiego nad probierom pobytów plemion scytyjskich na obszarach ziem polskich pozwalają na przy. jęcie hipotezy mówiącej o zbrojnej jednorazowej inwazji pojedynczych watak Mytyjskieh. która miała miejsce w końcu VI- początku V w. p.n.e.¹¹ ObjęU ona swoim zasięgiem dorzecze Odry ora* obszar Jur}* Krakowsko * -zędc rkowabej. a takie Kujawy (Kamieniec nad Wisłą). Byłoby znacznym U prom ramirm sprawy. gdybyśmy próbowali doszukiwać się bezpośrednich związków przyczynowych między krótkotrwałymi rajdami „Scytów a upadkiem większej liczby grodów, w dalszej zaś konsekwencji takie zanikiem kultury łużyckiej Trudno bowiem faktami incydentalnymi (zniszczenie pojcdynczrA obiektów) tłumaczyć nieomal jednoczesny upadek większej liczby warowni Inwazja arytyjAa mogła jedynie przyspieszać i tak już wcześniej zapoczątkowany. wspólny dlii całej Kuropy środkowej, proces obumierania dotychczasowych struktur ^Kiler/.nu-gospwhm-zych i układów kulturowych**, dopro-

“ T. Malinowski, II' iprautt pnbytu Sfyióu¹ na ziemiach /lolskie/>. An*ht«lo|!n P-Ukl. t. 7. 111112. .. 350 353.

** A. Kołodziejski. .Vajeidicy zjawili »if jesień u), '/, otchłani wieków, r. 30, IU70. «. • • 10.

¹¹ IV. (mMIiimi Bukowski. ChamklrrtMik Jer eogenannten ekylMieehtn Funtom om Poltn. Zntaclirift fur Areluiologio, 8. 1974. s. 44 ■ 00; W lilomturce przedmiotu -ugrnmsnu wpmwiluedwukrotną fuli; uojitzdów scytyjskich. które nastąpiły w znacznym okifpr (SMOiyro, doprowadzając <ł« dtrukrolurgo zius/r/mui iii. in. grodu w Wieinio. (J Chochornwski. Bemtrkmnfm Qt*r Jie Chronologie Jer PfriUpilzen ekythuehrn Tffl m SerdkJ sm JfadMopi. r. Studiem nr Laueitser Kultur. Proce Archeologiem'. Mp 10. Wamm-KnU« 1974. t IGI • 102). Argumentację powyższą oparto ■ «ł.»«molog:‘-/i.( j klasyfikacji grocików typu eeytyjduego. Sugratio te. zwłaszcza w oś mmmmi do groda ■ Wieime. wydają «ię mało przekonywające, ponteważ w trakt* aysCematyrznycłi badań prandzon/rb na tym oliickcś- nn- .twierdzono śladów jeno od< budowy. Przyjąć /nt*-m możemy, it obiekt ton /.osioł zniszczony w trukcio jc«lnor.i/» "'V" mipndii. innno iż w jogo w .listwach występowały wszystkie z wyróżnionych port J. I'Imcluirou•kogo typów grodków (por. A. Kolndziojski. Ihubmiu znpolu osotłlli-w/i l(nlnoiei kultury luiyckiej z okrteu pótmoludetiackittło u- IPiciniu. pou\ Lulnko ir lulotk I** ■ 19*9 Spra»,wdania Afltrolo/iczmi. I. 23. 1971, s. 93. 100).

" S To baczy liski. Struktury yoepoJartze Mfenwwopijdioł rpoltczeńetw ba* kmnędektrk. en / łltędo/marodory komęrte mnŁmloyii ifowiańekiej. Wamawa 14 - Uli 19*1 r„ Wrocław — Waraawa—Kraków, t. 2. 1909. i. 70 • 101.

42

Jurni O

Zagórski

Ze studiów nad zasada

ipadku gradów kulimy łżnhij

43

ttluiH-/.-inic do oałabienia lodnościowwgo I goapoUrczcco widu dniczych Nic ulega wątpliwośri fakt, iz inwazja „Scytów” musiaU jednak znacznie osłabić intcisywne do tej pory kontakty Wielkopolski i Kujaw g terenami alpejskimi^u. W tej sytuacji interfaująey naa obszar dorzecza Odry i Widy dostać nę musiał pod silno oddziaływania strefy północnej (głównie i rejonów Pomorza Wschodniego), gdzie na Autek wpływów kulturowych płynących * różnych kierunków doszło do uformowania się nowych cech kulturowych, których symptomem było pojawienie się kultury wschodnio* pomorskiej¹*. Musimy jednak zdawać sobie sprawę z faktu, iz sygnalizow ane wyżej zmiany kulturowe ograniczyły aię jedynie do wprowadzenia nieco nowych elementów do obrządku pogrzebowego, niewielkich zmian w formach araniicznyoh oraz wprowudzenia kilku nie znanych do tej pory odmian zabytków metalowych. Przyjąć zatem możemy, ii na Pomorzu Wschodnim doazło w schyłkowych fazach okresu halsztackiego (Hat' HaD) do przekształcenia aię kultury jednej i tej samej ludności. Proces ten pneniód się następnie na znacznie większe tereny, co dało asumpt do postawienia tezy o zbrojnej inwazji obszarów zajmowanych do tej pory przez ludność kultury łużyckiej ^ł\

Odmienne stanowisko w tej kwestii reprezentował W. Hetiseł. który pobawił już dawniej tezę, ii do rozprzestrzeniania «ię mh kultury wschodnio* pmnurwkicj doszło nie na Autek zbrojnej inwazji, lec* przekształceń w dziedzinie ideologii u niektórych „plemion" ludności kultury łużyckiej".

Jakkolwiek trudno nam w chwili obecnej uznać kwestie zarówno genezy kultur}* wachodniopomocAicj, juk i przyczyn oraz charakteru jej ekspansji terytorialnej za ostatecznie rozwiązane, tym niemniej przyjąć możemy, iż najwięcej cech prawdopodobieństwa nu teza mówiąca o rozprze*!rrenio-iiu się interesującej nas kultury na Autek przemian zaszłych w nadbudowie sjMileezońsiwii. W ]irz}*padkn zbrojnego opanowania obszaru zajmowanego do tej pory przez „plemiona" kultury łużyckiej trudno byłoby sobie wyobrazić przetrwanie w głąb utarwzego, a zapewne i również środkowego okresu lateńskiego obszarów okupowanych przez grupy luduuśei kulty wuja.^,c dawne („łużyckie") tnulyejc kulturowe ^w. Przyjąć zatem możemy, iż powstanie, mówiąc najogólniej, „pomorskiego' zoHpolu kulturowego w jego największym zasięgu, tłumaczyć iiiożemy jako falę przemian zarówno w formach życia społecznego, jak i w gospodarce uraz strukturze oasdukzej (zaniechanie

yidtfjt

skupić

" z. Buków-ki. Kontakty D iAjłUi tr ómM nmidmmajehm i I kruiaą w O-beeie Rtusatdtuja, w: Prrikaj MM on łwlnfinafr* WA jahssMnUMj, Pouiań 1972, >-117* 125.

" W. IUnn<L Pelell SmkjM. s. 274.

liii nich    (irthf>J**]xzMj kultury ..pMnortkitj' (wyjócrwnłł**.

•kroiotiyiStkirj). w: tegoż, ArcAfofujjMi i yrałiam. Wrocław Warnaww Kraków -<«<luiiilc 1071 -. 74,

*• W. Ilonsi' 1, Pomni! * .«fnr..ii/łii<Moi i «****"gW ćmlaiiMcśwsu. Pireglą.! Za-chodiil, Ił. 9. 1953. 0/8, S. 50; |ior tegoż, Kierunki rkepnntjl, t. 52 53.49 78.

•• W. Chmielewski, K. Jażdżewski, J. Ko.irscw.ki, PnnUitj« hdekt, Wroc* law - Wanaawa - Kraków 1948. s, 228, ryt. 80.