244
Rozdział 8
przez przyjęcie kategorii, która zwykła hańbić i wykluczać seksualnych dewiantów, teoria queer rzuca wyzwanie dominującemu dyskursowi, odmawiając posługiwania się terminami (w sposób dyktowany przez ten dyskurs]. Narzucająca się queerowość jest gestem rebelii przeciwko presji zmuszającej do pozostawania niewidzialnym i przepraszająco anormalnym”1 2. Teoria tej seksualnej orientacji wyłoniła się z niewiele starszej dyscypliny, a mianowicie ze studiów gejów i lesbijek (a ta jest odgałęzieniem postmodernistycznego feminizmu)3.
Kiedy teoria feministyczna pomogła w rozbiciu humanistycznej idei stabilnej lub esencjalnej osobowości [selfhood], a zwłaszcza idei stabilnego trwałego rodzaju [gender], zaczęto kwestionować i pozostałe „esencjalistyczne” pojęcia tożsamości. Poddano w wątpliwość pojęcie rasy, a także kategorie seksualności. O ile jednak „naginanie rodzaju” [gender ben-ding] przestało już być tylko zagadnieniem teoretycznym i weszło w sferę praktyki - przykładów dostarcza amerykańska scena rozrywki, wystarczy wspomnieć Michaela Jacksona, ale i bezimiennych drags, czy osoby praktykujące „camp”, akt parodiowania szerzący się zwłaszcza po objaśnieniach Susan Sontag4, czy wreszcie popularny tatuaż u kobiet i kolczyki u mężczyzn - to trudniejsze okazuje się, w ramach myślenia potocznego, postrzeganie seksualności osoby jako swego rodzaju konstruktu, a nie efektu samych instynktów i ich zderzenia się z moralną kontrolą.
Nie na tym jednak polega zasadniczy problem z punktu widzenia teorii feministycznych, zwłaszcza tych upierających się przy rodzajowej identyfikacji jako podstawie polityki femini-
stycznej (choć dotyczy to przede wszystkim lesbiańskiego feminizmu). Queers (określający się także mianem pomoseksu-alistów I skrót od „postmodernistyczni) (ho)mo-seksualiści”) występują w ogóle przeciwko homofobii, przymusowemu heteroseksualizmowi, i opowiadają się za swobodą pełnej eksploracji seksualnego pożądania, za uwolnieniem seksualności od wszelkich zwyczajowo uznawanych skrępowań i ogranicza-jących kategorii. Dyskurs queer podważając pojęcie tożsamości płciowej z powodu jego monolitycznego i dychotomicz-nego charakteru programowo wykracza poza ograniczenia opozycji homo/hetero, a wielu przedstawicieli tej orientacji wprowadza istotność seksualności w miejsce rodzajowej tożsamości. Teoria ta stara się dekonstruować normatywne kategorie rodzaju wykazując ich fundamentalną nienaturalność. Męskość i kobiecość są |symulacjami”; bycie mężczyzną lub kobietą jest konceptualizowane nie jako centrum tożsamości, lecz jako „przebranie, seksualna zabawka” [,,put-on, a sex toy”]5. Strategie „rodzajowej gry”, „naginania rodzaju”, czy „genderfuck”6 powinny prowadzić do podważania „płci” i rodzaju” jako fikcyjnych sztuczek [artifice]. Jako główne reprezentantki!'ci tego nurtu wymieniani są zazwyczaj Eve Sedgwick, Judith Butler, Teresa de Lauretis, Diana Fuss, Gay-le Rubin i Jeffrey Weeks. Mówiąc ogólnie, teoria queer jest przykładem postmodernistycznego pluralizmu i radykalnego dekonstruktywizmu, które podważają politykę tożsamości płciowej (występując zarówno przeciwko „waniliowej”, tj. stereotypowej heteroseksualności, jak i... homoseksualności).
Teoria tej orientacji jest rozwijana zwłaszcza na uniwersyteckich wydziałach anglistyki i literatury. Jedną z bezsprzecznych zasług queers jest jednoczenie gejów i lesbijek we wspólnych
nych,” (J. Mizielińska, Poza kategoriami... Kilka uwag na temat ąueer theory, w: Spotkania Feministyczne [2], Warszawa 2000, s. 60.
R. Hennesy, Queer Theory. A Review of the Differences, „Signs”, 1993, vol. 18/4, s. 964-979.
T. de Laurelis, Queer Theory. Lesbian and Gay Studies: An Inlroduc-tion, „difference", 3/2, Summer 1991, s. iv-v.
S. Sontag, Notes on ‘Camp', w: S. Sontag, Against Interpretation, New York, London 1986.
C. Schwichtenberg (red.), The Madonna Connection. Representational Politics, Subcultural Identities and Cultural Theory, Boulder, Colorado 1993, s. 135.
J.L. Reich, Genderfuck: The Law of the Dildo, „Discourse”, 1992, vol. 15, no. 1, S. 112-127.