35685 IMG37 (11)

HELENA

im sprzyjać. Trojanic słusznie nie mają do niej zaufania. Ona sama wciąż zagrożona stawia czoło przeciwnościom losu i wierzy, że jej piękność jest silniejsza ponad wszystko.

Mit nie znany Iliadzie podąje, że Achilles, który nigdy nie widział Heleny, zapragnął ją poznać i że obie boginie. Tetyda i Afrodyta, urządziły im spotkanie. Odbyło się ono bądź przed rozpoczęciem działań wojennych, bądź-i tak podąją najczęściej - niedługo przed śmiercią Achillesa. Możliwe, że w czasie tegc spotkania Achilles zapłonął miłością i posiadł Helenę. Tak przynajmniej utrzymują mitografowie, doszukując się pięciu „małżonków" Heleny. Achilles miał być wówczas czwartym / kolei, po Tezeuszu. Menelaosie i Parysie. Piątym, którego poślubiła po śmierci Parysa, był inny syn Priama. Deifobos. Istotnie po śmierci Pary sa Priam przeznaczył Helenę jako nagrodę „dla najdzielniejszego". Stawił się Deifobos, Helenos i jeszcze jeden syn Priama, Idomeneus. Wszyscy trzej od dawna się w niej kochali. Helenę dostał Deifobos. Zawiedziony — Helenos zbiegł na górę Ida i tam został ujęty przez Greków.

Gdy — Odyseusz zakradł się do miasta w przebraniu żebraka, poznała go Helena, choć starał się zniekształcić twarz malowanymi bliznami lub też dał się umyślnie okaleczyć Toasowi. Ale Helena go nie wydała. U Eurypidesa zdradziła go przed Hekabe, lecz ta, nie w ydając go Trojanom, kazała mu tylko opuścić miasto. Później Odyseusz znowu w przebraniu powrócił do Troi tym razem z Diomedesem, aby wykraść -* palladiom Lecz i tym razem Helena go poznała. Nie tylko pokryła to milczeniem, lecz jeszcze mu pomogła. Wtedy właśnie (inni twierdzą, że już za poprzednim razem) porozumieli się co do sposobu zdobycia miasta, co miała ułatwić Helena.

W czasie tragicznej nocy stojąc na wieży dała znać pochodnią w umówiony sposób, że ukryta koło Tene-dos grecka flota ma powrócić na wybrzeże trojańskie. Zabrała broń z domu Deifobosa, aby uniemożliwić wszelki opór. I tak. przygotowawszy wszystko dla Greków. czekała na przybycie -* Menelaosa. Powiadają. że ten zabiwszy Deifoba stanął przed nią z wyciągnięty m mieczem, gotów zadać śmiertelny cios. Lecz gdy zobaczył ją wpółnagą. miecz wypadł mu z rąk. Mówiono też, że schroniła się do świątyni Afrodyty i bezpieczna w świętym miejscu przystąpiła do pojednania się z pierwszy m mężem. Lecz gdy Grecy ujrzeli, że Helena wy szła cało z opresji, chcieli ją ukamienować. I tym razem ocaliła ją uroda: kamienie wypadły z rąk oprawców (— Menelaos.)

Powrót Menelaosa z Heleną nie był łatwiejszy od powrotu innych wodzów biorących udział w wyprawie. Minęło osiem lat, nim znaleźli się w Sparcie. Błąkali się po wschodnich wodach Morza Śródziemnego, okręt ich rozbił się u wybrzeży Egiptu. Rozmaite epizody wiążą się z pobytem Heleny w Egipcie (była tam po raz drugi, po pierwszej bytności z Parysem — powyżej). Sternik Kanobos(lub — Kanopos) zginął ukąszony przez węża. Wtedy Helena zabiła węża. aby zdobyć jad. Wyprawiła uroczysty pogrzeb Kanoposowi, od którego wzięło nazwę miasto Kanopos u ujścia Nilu. Powiadano też. że Thon (lub Thonis), król sąsiedniego miasta, przyjął gościnnie Menelaosa i Helenę. Lecz uwiedziony jej urokiem usiłował ją zgwałcić i został zabity przez Menelaosa. Inny. bardziej zawiły mit podąje, że Menelaos wyruszając na wyprawę do Etiopii powierzył opiekę nad żoną królowi Thonisowi. Lecz — Polydam-na, królewska małżonka, dowiedziawszy się, że Thonis zalecał się do Heleny, wygnała ją na wyspę Faros zaopatrzywszy w ziele do obrony przed wężami, których było tam wiele. Ziele to zwie się helenion.

Pobyt w Egipcie bywa objaśniany jeszcze inaczej: Helena miała tam uciec jeszcze z Troi przed upadkiem miasta z tęsknoty za Menelaosem. Miała namówić dowódcę pewnego okrętu, Farosa, aby ją przewiózł do Lakedajmonu. Lecz burza zagnała ich do Egiptu. Tam Faros zginął ukąszony przez węża. Helena pogrzebała go i na pamiątkę nazwała jego imieniem wyspę położoną naprzeciw delty Nilu. Po skończonej wojnie Menelaos miał ją odnaleźć w Egipcie.

Według Eurypidesa Menelaos z Heleną mieli przed powrotem do Sparty zatrzymać się w Argos. Przybyli tam w dniu, w którym -* Orestes zabił Klytajmestrę i Ajgista. Menelaos przez ostrożność wprowadził Helenę do pałacu nocą. Oboje nie wiedzieli nic o tym, co zaszło. Orestes ujrzawszy Helenę w gronie służebnych ubraną ze wschodnim, trojańskim przepychem, chciał ją zabić, uważając za sprawczynię wszystkich klęsk, jakie spadły na jego rodzinę. Lecz z rozkazu Zeusa Apollon miał ją porwać i uczynić nieśmiertelną. Ta wersja mitu jest niezgodna z na ogół przyjętą tradycją, która od czasu Odysei widziała Helenę po powrocie do Sparty u boku Menelaosa, jako przykład wszelkich cnót domowych.

Ale mit o ubóstwieniu Heleny utrzymywał się, czego dowodem były liczne sanktuaria, wznoszone ku jej czci, gdzie czczono również Menelaosa. Menelaos miał być ubóstwiony na prośbę Heleny, która pragnęła w ten sposób wynagrodzić mu krzywdę, jaką mu wyrządziła za życia. Jej wstawiennictwu przypisywano również ubóstwienie iei dwóch braci, Kastora i Polydeu-kesa.

Mit z Rodos zapisany przez Pauzaniasza, podaje jeszcze inny, zupełnie odmienny epilog życia Heleny. Po śmierci Menelaosa, dwaj jego synowie, Nikostratos i Megapentes, mieli wygnać Helenę, aby ją ukarać za jej niecne postępki. Helena miała wówczas schronić się na Rodos u swojej dawnej przyjaciółki Polykso, której mąż walczący po stronie greckiej zginął pod Troją. Polykso udała, że przyjmuje gościnnie Helenę, ale postanowiła się zemścić. Przebrała swe służebne za erynie i kazała im przestraszyć Helenę w kąpieli. Wypełniły rozkaz tak sumiennie, że Helena się powiesiła.

Istnieją jeszcze inne warianty opisu „kary", jaką poniosła Helena: miała być na Taurydzie zabita na ofiarę przez Iflgenię, „poetyckie zadośćuczynienie" za ofiarę Iflgenii w Aulidzie. Lub też Tetyda rozgniewana z powodu śmierci Achillesa, który zginął przez Helenę, miała ją zabić w drodze powrotnej do kraju.

Wśród wersji mistycznych mitu Heleny jedna przedstawia ją zaślubioną Achillesowi, obdarzoną życiem nieśmiertelnym, wśród ciągłego ucztowania na Białej Wyspie (Leuke) na Morzu Czarnym u delty Dunaju. Posejdon wraz z innymi bogami święcili ich zaślubiny i zabronili ąmiertelnym dostępu do wyspy (-* mit Stesi-chora). Achilles miał spłodzić z Heleną syna, -» Eufo-riona. uskrzydlonego chłopca, którego ukochał Zeus. Helena miała potomstwo z różnych swych związków (tab. 13). Jedynie małżeństwo z Deifobosem było bezdzietne. Powiadają, że z Parysem długo zastanawiała się, jak nazwać ich córkę: Aleksandra, po ojcu, czy też Helena, po matce.-Ostatecznie miała rozstrzygnąć gra w kości i wygrała Helena. Ta Helena podobno

HELIADY I HELIADZ1

zginęła z ręki Hekabe. Jej czterej bracia zabili się spadłszy z dachu w czasie zdobycia Troi. an

Niemal wszyscy autorzy starożytni opowiadają mit o Helenie lub nrrrnaimnici do niego nawiązują. Oto najważniejsze miejsca: II. III 121; 165 2%7; Schol. ad IV 276: VI 289 n. i 29l;Schol.ad VII 392; XIII 517. 626:XXIV 761: OJ III 205: IV 14; 227:275 n.: 569: Schol. ad IV 355: XI 298: Diet. passim: EGF (K inkcl). p- 17; 18. 36 n.; 49 etc.: Ęust. in Horn. 1488.21; 1493,61:1946.9: E. Hel. passim; Or. 57 n. i schol. ad 239: ad P74-IA 57 n.; 75; 581: Ca. 182: iŁ 1280 n.: 7'r. 959 n.: Ha. 239 n.: Schol.in Amlr. 228:628: Paus. 133.7 n.: II22.6;III 19.I0n.;20.9;24.10: V18.3: Ath. V 190: VIII 334 c: Apd. Bihl. III 10.6 n.: II. I; fc>. V 9.13: 19 H Tzct. in Lyc. 88; 132:143:168:202; 513:495:820:851; Anieli. 96 n:.Posiliimi.600:729 n.;Hyg. tub. 77:78:79:81; 118:249;.Mr. U8:Erat. 55- Verg. len II567 n: VI510 n.: Serv. in Vcrg. Acn. 1526:651:166:592: f| 601; VI121; VIII 130; X 91; XI 262; Ov. Her. XVI; XVII; Schol. in Pi. \. 10.150:0.10.79;Ptol. Heph. IV.p. 188 i 189(Westermann); Ael./V.I IX 21;XV 13; Plu Tlies. 31; Par. min. 35; Philostr. I 'ila Ap. Ty. IV 16: Ar. L)\ 155:Schol. in T. 714; D. S. IV 63: Parth. 16; Ant. Lib. 27:Conon 8: 18;34; Hdt. II112-120: PI. Phaedr. 243 a n.: R. IX 586 c: Isocr. Helena: F. Cłapouthier. w: Mel. Radet. s. 59-63: Les Dioseurcs au seniee (Time Jeesse. passim: M. Becker. Helena.... Leipzig 1939; T. Zieliński. La helia Tlenu. Riv. slud. Fil. e rei. 1923 s. 147-181: J. Th. Kakridis. w: Rh. Mus. 1931. s. 113-128; K. Kerenyi. w: Mnem. 1939 s. 161-179: A. Momiglia-no, w: Aegyptus 1932, s. 113-120; Pestalozza. art. cyt. — Leto; H. Grćgoirc, L etymologie ilu nom cl Helene. Buli. Acad. Belg. 1947. s. 255-265; Pisani. Hiena e /’efSo>Xov, w: Riv. di fil. 1928, s. 476 n.

HELENOS CEXevoę)-syn Priama i Hekabe, bliźniaczy brat -» Kassandry. W tym samym czasie co ona otrzymał dar wieszczy, podczas nocy spędzonej w świątyni Apollona Tymbrejskiego. Podobnie jak Kassandra uchodziła za umiłowaną Apollona, tak Helenos miał być jego ulubieńcem. Apollo ofiarował mu w darze łuk z kości słoniowej, z którego zranił w rękę Achillesa.

Helenos brał udział w igrzyskach żałobnych, odprawianych przy kenotafie -► Parysa, wówczas gdy uważano go za zmarłego. Przepowiedział bratu wszystkie nieszczęścia, które miały wyniknąć z jego podróży do Grecji (w czasie której uprowadził Helenę).

W pierwszym okresie wojny trojańskiej, do momentu śmierci Parysa, Helenos walczył mężnie u boku Hektora. Po jego śmierci staje na czele Trojan. Rani go Menelaos. Postawa Helenosa zmienia się całkowicie po śmierci Parysa, kiedy Priam odmawia mu ręki -* Heleny, wybierając młodszego odeń Deifoba. Zawiedziony odchodzi na górę Ida i postanawia nie uczestniczyć już w walce. Jednak Kalchas, wieszczek Greków, przepowiedział, że tylko Helenos może wyjawić, pod jakimi warunkami Troja będzie zdobyta. Odyseuszowi udało się więc pojmać Helenosa i - częściowo siłą, częściowo przekupstwem - doprowadzić do tego, by odkrył przepowiednię. Troja mogła być zdobyta tylko w razie spełnienia trzech warunków: jeżeli w walce po stronie Greków weźmie udział Neoptolemos, syn Achillesa; jeżeli Grecy posiądą kości Pelopsa; i wreszcie, jeżeli Trojanie utracą palladion, cudowny posąg, który spadł niegdyś z niebios. Przytacza się też inne warunki, postawione przez Helenosa: że wróci Filoktet, by walczyć po stronie Greków, i zgodzi się użyczyć im łuku i strzał Heraklesa; mówi się też; że tewłaśnie Helenos miał poradzić, by posłużono się drewnianym koniem w celu tajemnego wprowadzenia wojowników w obręb murów.

Wszystkie te przysługi, jego postawa przed wojną, kiedy usiłował odwieść Parysa od zamiaru uprowadzenia Heleny, a także fakt, że nie pozwolił Trojanom rzucić zwłok Achillesa sępom, zapewniły mu życie i wolność po upadku miasta.

Co do jego dalszych losów tradycje nie są zgodne. Wraz z Hekabą, Andromachą i Kassandrą, które otrzymał po podziale branek, oraz grupą Trojan udał się na Chersonez Tracki i tam się osiedlił. Mówią, że Hekabe zmieniła się tam w sukę i zmarła. Helenos pochował ją w miejscu zwanym „Grób Suki”. Według innej wersji mitu Helenos wraz z Andromachą przypada w udziale Neoptolemosowi. Jego dar wieszczy pozwala mu udzielić Neoptolemosowi rady, by nie wracał wraz z innymi Grekami morzem, lecz lądem. Dzięki niemu Neoptolemos unika katastrofy u przylądka Kafareus, gdzie zginęła prawie cała flota grecka. Kiedy - Neoptole-mosa zabił w Delfach Orestes, Helenos poślubił--* Andromachę, wdowę po nim. Miał z nią syna imieniem Kestrinos. Panował po Neoptolemosie, ale umierając przekazał królestwo Molossowi, jego synowi.

Przypisuje mu się założenie Butrotonu i Mionu w Epirze. On też nadał nazwę Chaonii (-* Chaon). Wer-giliusz w Eneidzie ukazuje Helenosa, męża Androma-chy, przyjmującego gościnnie swych ziomków, Trojan, w czasie ich drogi przez Epir.

Późniejsza tradycja, mająca na celu usunięcie z mitu o Helenosie epizodu o niewoli u Greków i wynikłej stąd zdradzie, twierdzi, że Helenos, rozgoryczony wywyższeniem Deifoba, uzyskał od Priama pozwolenie na opuszczenie Troi, by móc osiedlić się w Grecji. Wraz z towarzyszami i kilku okrętami wyruszył z Troady i osiadł w jednej z krain Epiru, gdzie panował nad Molossami. js

IL VI76; VII44 i schol.; XII94; XIII 576; XXIV 249; Eust. in Hom. 626,24; 663,40; Apd. BibL 11112,5 ;£p. V9n.;S. Ph. 604 n.; 1337 n.; Ptol. Heph. VI (p. 195, II Westermann); Hyg. Fab. 273; Verg. Aen. Ul 333; Serv. in Verg. Aen. 1479; II166; III 297; 334; Tzet. Posihom. 571 n.; in Lyc. 911; 1439; ChiL VI508 n.; Diet. U18; Paus. 111,1; II23,6; V 13,4; D. Chr. 1208 (ed: Dindori).

HELIADY i HELIADZI CHIioSai, HktaÓeę) - córki i synowie Słońca (Heliosa). Występują w dwu różnych mitach.

1.    Heliady, córki Heliosa i Okeanidy Klymene, siostry Faetona. Nazywają się: Merope, Helias, Fojbe, Ajterie, Dioksippe (Lamperie). Kiedy ich brat, rażony piorunem przez Zeusa, spadł do rzeki Eridanos, Heliady opłakiwały nad brzegiem jego śmierć; bogowie przemienili je w topole. Z łez ich powstały krople bursztynu. Opowiadano również, że ta przemiana była karą, ponieważ właśnie one dały bratu, — Faetonowi, rydwan i konie Słońca bez pozwolenia Heliosa, wywołując w ten sposób szereg klęsk.

2.    Matką synów Heliosa była nimfa Rodos, od której wzięła imię wyspa Rodos. Było ich siedmiu, nazywali się: Ochimos, Kerkafos, Makareus (lub Makar), Aktis, Tenages, Triopas, Kandalos. Byli doskonałymi astrologami, w dziedzinie tej prześcignęli wszystkich współczesnych. Makareus, Kandalos, Aktis i Triopas, zazdrośni o wiedzę swego brata, Tenagesa, zamordowali go, a następnie uciekli - pierwszy na Lesbos, pozostali na Kos, do Egiptu i do Kani. Ochimos i Kerkafos zostali na Rodos. Ochimos, najstarszy, objął władzę i panował nad wyspą. Poślubił nimfę Hegetorię, która urodziła mu córkę Kydippę. Kydippe została żoną swego wuja, Kerkafosa, który dziedziczył po swym bracie i panował po nim. Kerkafos i Kydippe miełi trzech synów: Lindosa, lalysosa i Kamejrosa, którzy następnie podzielili kraj między siebie i założyli miasta, noszące ich imiona (-» Kerkafos, — Tlepolemos). js

1. A. niczach. tragediaHeliader, Hyg. Fab 152:154; praef. 38 (Rości. Ov. Met. II340 a. Schol. in Od XVII208; Yerg. Ei Ł VI62; Aen X UW n i

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
35685 IMG37 (11) 124 HELENA im sprzyjać. Trojanic słusznie nie mają do niej zaufania. Ona sama wcią
IMG37 (11) 124 HELENA im sprzyjać. Trojanic słusznie nie mają do niej zaufania. Ona sama wciąż zagr
IMG37 (11) 124 HELENA im sprzyjać. Trojanic słusznie nie mają do niej zaufania. Ona sama wciąż zagr
18170 Obraz5 (11) 338 O poezji naiwnej i sentymentalnej kultury, a nic nie mają do powiedzenia natu
IMG
37 (11) r,709irtv CTas 0:00:37 Częściowo poprawny Ocena dla tego zadania 0.5/1 Z poprzednimi kar
31083 IMG39 (11) 124 HERAKLES (w i . V wt_ «ier> m tn *rn I .W. IX W Tm ■ l>i •* fW. A. KImi
IMG39 (11) 124 HERAKLES (w i . V wt_ «ier> m tn *rn I .W. IX W Tm ■ l>i •* fW. A. KImi. &nbs
IMG53 (11) PRAWO CZYSTOŚCI GAMET ■ Osobnik diploidalny wytwarza haploidalne gamet} , do których w s
IMG 37 6.wywiadJAK° METODY BADAŃ6 I °K ,■ interesują nauki społeczne są możliwe do us^ Se obserwac
21367 IMG56 (11) y PRAWO NIEZALEŻNEJ SEGREGACJI ( allele determinujące poszczególne cechy a należąc
IMG56 (11) y PRAWO NIEZALEŻNEJ SEGREGACJI ( allele determinujące poszczególne cechy a należące do r
29798 IMG21 (11) Zbudowany Jest z czterech metalowy ci prętów, biegnących równolegle do przela toja
IMG 37 4.2. CIEPŁO WŁAŚCIWE GAZÓW DOSKONAŁYCH Przedstawione W podrozdziale 4.1 zależności nie zawier
IMG53 (11) PRAWO CZYSTOŚCI GAMET ■ Osobnik diploidalny wytwarza haploidalne gamet} , do których w s
IMG56 (11) y PRAWO NIEZALEŻNEJ SEGREGACJI ( allele determinujące poszczególne cechy a należące do r

więcej podobnych podstron