40230 Schaeffler Filozofia Religii5

struktury jest tak ukształtowana, że przedmiot swój ujmuje jako taki, który ujmowany jest nie tylko przez nas. Intencja ta zawiera więc sprzeczność, którą .Scheler chce rozwiązać, pojmując

innego, nieskończonego

ujmowania. Jego sposób argumentowania nie jest sposobem metafizycznym, lecz ściśle fenomenologicznym, rozpoczyna się nie od konstruowania bytu transcendentnego, lecz od analizy określonego rodzaju intencjonalności.

Charakterystyczna cecha aktu religijnego polega więc na eks-płikatywnym ujmowaniu owej niewyrażalnej implikacji innych aktów intencjonalnych, zwłaszcza aktu spostrzegania. Akt spostrzegania ujmuje swój przedmiot jako ten, który jest ujmowany nie tylko przez niego, lecz również przez ducha Bożego. Nie towarzyszy mu jednak świadomość, bycia dopełnianiem boskiej intencji. Ta właśnie świadomość charakteryzuje akt religijny: /(Człowiek religijny pojmuje zgodnie z przeżyciem — nie przez Ąocenę ~~ że duch ludzki jest jedynie 'odbiciem’, że jest on przez (•ducha Bożego 'pielęgnowany’, 'karmiony’, ’mający w nim opar-flęie’, 'przez niego podtrzymywany”' (EiM, 190 n).

Łatwo dostrzec, że w takich rozważaniach powraca poprzednia dialektyka „bycia-dla-nas” i „bycia-dla-siebie”, którą opisał Hegel, i że również wnioski Schelera potwierdzają ujęcie Hegla,'*) według którego, duch ludzki jest pewną postacią przejawu ducha absolutnego. Różnica względem pozycji Hegla pojawia się dopiero tam, gdzie Schóler-fjojmuje akt religijny nie jako eksplikację (wyjaśnianie) zagmatwanego założenia wszystkich aktów ujmowanych od strony realnej, lecz jako szczególny rodzaj aktów wartościujących, których noematyczne korelaty są „wartościami świętości”. Różnią się one jakościowo od wszystkich innych wartości, jednocześnie zaś posiadają funkcję sprowadzania wszystkich wartości do jedności określonego porządku wartości? Ponieważ człowiek nie może się obyć bez pragnienia określonego porządku ujmowanych przez siebie wartości, wowczaSTukierunko-' wiije się bezwzględnTę również na ujmowanie wartości absolutnych, bądź też wartości świętości. „Każdy człowiek bezwzględnie

spęl^jakt^eligijny” (Scheler EiM, 261).

Następną cechą charakterystyczną dla aktu religijnego jest to, | | iż umożliwiony przez swój przedmiot, dokonywany jest on świa-

_____.... tego aicm przedstawia się

■jako rzeczywistość, której akt ten zawdzięcza swą rację bytu,

„Przedmiot aktów religijnych jest zarazem przyczyną ich istnienia” (Scheler EiM, 255). Konieczność dokonywania aktu religijnego implikuje więc konieczność, przez którą w akcie tym „Nosiciel” wszelkich wartości świętości, a więc . Bóg, zakładany jest

w.....sposób.......realny....Jeśli Nosiciel ten nazwany zostanie „dobrem

absolutnym”, wówczas można wyciągnąć następującą konkluzję: „Nie ma wyboru odnośnie do posiadania bądź nieposiadania tegd| dobra. Istnieje tylko wybór ^osIadąfiia^Boglt w jego sferze absolutnej, tzn. przypisane aktowi religijnemu dobro, bądź też posia-| dania bożka” (Scheler EiM, 263). ¹

Tezę, że akt religijny zawdzięcza swe istnienie swemu przed-, miotowi, należy rozumieć w sposób ściśle fenomenologiczny, jako f opis sposobu, w jaki religijna noeza ujmuje religijny noemat, względnie jak noemat został pierwotnie dany noezie. Do intencji 1 \ religijnej należy fakt, że akt zawdzięcza swe istnienie swemu

i przedmiotowi, że ujmuje swój przedmiot jako swą własną pod-

ę- stawę. Powyższe ujęcie Schelera potwierdza się w dorobku religioznawstwa. Tak np. mówi modlący się do adresata swej modlitwy: „Otwórz moje wargi Panie” (Ps 51,17).

\ Scheler posuwa się jednak jeszcze o krok dalej i sądzi, iż bę

dzie mógł ukazać, że akt religijny, który zawsze jest już odpowiedzią na uprzedzający akt swego przedmiotu, od strony struk-V turalnej jest sięganiem po dalszą odpowiedź, jakiej oczekuje od \ tego przedmiotu. „Domaga się on — w odróżnieniu od wszystkich pozostałych aktów poznania, także aktów metafizyki — odpowie-\ • dzi, aktu sprzeciwu i przeciwieństwa ze strony właśnie przedmiotu, do którego zmierza w, swej intencjonalnej istocie” (Sche-| ler EiM, 535). Tym samym korelacja noezy i noematu w szczególnej sferze religijnych aktów i przedmiotów osiąga szczególną j formę korelacji.dialogowej. Wyraźnym staje się fakt, że fenome-\ nologia religii, która stosunek między aktem religijnym a jego | przedmiotem pojmuje jako stosunek dialogowy i dlatego perso-c nalny, musi spośród wszystkich aktów religijnych przyznać akto-1 ^J wi modlitwy znaczenie centralne. Dlatego też.. modli|wa?jest doskonałym przykładem, w którym wyraźnie występują’ specyficzne cechy wszystkich aktów religijnych.

104

105

■y. !ł* .iar;¹¹ "