44531 P1190111 (2)
152 WIELKIE KOPCE MAŁOPOLSKIE
ostatecznej zagładzie w przeszłości". Również konstrukcja z plecionki, a nade wszystko centralny pal odkryte wewnątrz kopca Krakusa, mają analogie w skandynawskich kurhanach (zachodni kopiec w Starej Uppsali, południowy kopiec w JeOing). Z kolei w sposobie konstruowania kopca - np. sypanie najpierw małego kurhanu - istnieją duże podobieństwa do Czarnej Mogiły w Czemihowie na Ukrainie. Trudno się wypowiadać w kwestii pozostałych kopców krakowskich. ponieważ nie były one dotychczas przedmiotem badań. Czyżby zatem genezę kopca Krakusa, a może i pozostałych obiektów krakowskich, należało łączyć z tradycją notmańską?" Jest to hipoteza atrakcyjna, ale mało prawdopodobna. Brak bowiem przesłanek, aby sądzić o zasiedlaniu Krakowa, podobnie jak i całej Małopolski, przez Skandynawów. Poza tym, jeśli kopce małopolskie miałyby być .wyznacznikiem* obecności skandynawskich przybyszów na ziemiach polskich, to należałoby zadać sobie pytanie, dlaczego podobnych zjawisk brak w regionach, w których mamy dowodnie poświadczone ślady obecności Skandynawów, czyli na Pomorzu, Kujawach i w Wielkopolsce?
W przypadku sandomierskiego kopca Salve Regina sytuacja jest jeszcze bardziej złożona. Na dobią sprawę, poza miejscową tradycją (i to nie wiadomo, jak dawną), brak jest bezpośrednich przesłanek, aby uznać jego wczesnośredniowieczną genezę. Co prawda, miejscowa legenda wiąże ten kopiec z wątkiem tatarskim, ale nie jest pewne, w jakim okresie tradycja ta powstała. Badania kopca nie przyczyniły się do ostatecznego wyjaśnienie jego genezy i funkcji, ponieważ jest to w podstawowym kształcie naturalna góra lessowa. Ale obiekt ten był w przeszłości obiektem ingerencji człowieka, w wyniku której nastąpiło istotne przekształcenie jego pierwotnej formy. W wyniku tych działań stoki wzgórza uzyskały strome skarpy, a kopiec przybrał formę graniastosłupa foremnego. Podkreślenia godne są w tym kontekście dwa elementy: zbiorowego wysiłku ludzkiego, którego efektem było przemieszczenie znacznych mas ziemi, oraz siły sprawczej tych działań, którą wydaje się zorganizowana władza plemienna. Biotę tu ptzede wszystkim pod uwagę fakt podobnych datowań kopca Krakusa, a także podobnych monumentalnych kopców w szerszym wymiarze europejskim. Znaczący z tego punktu widzenia jest też kontekst występowania kopca §ałve Regina: podobnie jak w Krakowie i innych ośrodkach. usytuowany jest on w miejscu, gdzie w pobliżu poświadczone są znaczące centra władzy plemiennej i wczesnopaństwowej.
Z jeszcze inną sytuacją spotykamy się w przypadku kopca; Tatarskiego (Przemysława) w Przemyślu W podwójne) nazwie obiektu mieści się niejednoznaczna przesłanka jego chronologii: dotycząca okresu narodzin miasta (kopiec Przemysława) jak i najazdów koczowników (kopiec Tatarski). Równie skoni ** Łay były »o Ornaki! okopią kudłany, czy trz tytko anomalie morfologu terenu - trudno na podstawie fifnl akpewnydi dinjiti jtdrunuomc rozstrzygnąć Grupa .kurfianopodolmych* obiektów widoczna Jest oakl w brapotredMa ąiiśłlnwti kopca Krakusa.
S Nś Mfrftwnir taką zwraca! image posad lary mUn Roman Jakimowicz (1934).
plikówane są czas jego budowy i funkcja. Z wnętrza obiektu pozyskano, co prawda, materiały wczesnośredniowieczne (znane są mi z autopsji), ale odnieść je arożna ^najwcześniej do drugiej połowy XII w., a zatem do epoki późniejszej, aniżeli oczekiwania badawcze. Z faktu tego nie można wyciągać daleko idących wniosków. Owe materiały pochodzą bowiem z warstw przypowierzchniowych,
| kontekst ich znalezienia w rejonie ognisk (?) świadczyć może jedynie o tym, że w tym czasie na istniejącym już kopcu (kiedy wzniesionym?) palono ogniska, w których znalazły się także szczątki poduczonych naczyń. Złożona jest kwestia spusobu budowy tego obiektu. Przeglądając dane archiwalne dotyczące badań Teofila Zebrowskiego, zwróciłem uwagę na notatki, w których pisał o niemożności przebicia warstwy skały pojawiającej się w wykopie już na głębokości 3 m od szczytu kopca. Na tej podstawie sporządził odręczny szkic, z którego wynikało, że obiekt ten jedynie w górnej części został nadsypany, podczas gdy lego wnętrze stanowi skalny ostaniec. Ostatnie badania Ewy Sosnowskiej (2000) zdają się potwierdzać to przypuszczenie: w płaszczu kopca powszechnie występuję zwietrzę linowy materiał skalny, a na jednym ze stoków lita skała zalega ajBpośrednio pod darnią. Zatem w przypadku obiektu przemyskiego mielibyśmy do czynienia z zamysłem pośrednim między sposobem skonstruowania kopca 'krakowskiego - całkowicie wzniesionego przez człowieka - a kopca Salve Regina, gdzie uformowano już istniejące, naturalne wzgórze. Kopiec przemyski ma jeszcze jedną cechę wspólną z sandomierskim: trójkątną podstawę, podczas gdy kopce krakowskie mają plan zbliżony do owalu. Kraków! poszczycić się może występowaniem na obszarze miasta aż trzech wielkich kopców. Z kolei w Sandomierskiem i Przemyskiem mamy do czynienia i kategorią kopców dużych, których w Kiakowskięm dotąd nie zi-
HeDtyfikowan< >
I Przy przyjęciu założenia, że we wszystkich analizowanych przypadkach mamy do czynienia z obiektami symbolicznymi okresu plemiennego, powstaje pytanie, czy - podobnie jak inne wielkie kurhany europejskie - obiekty Małopolskie mogły pełnić funkcje sepulkralne? Odpowiedź na to pytanie nie jest: jednoznaczna. W przeciwieństwie do najbardziej znanych kopców, w których wnętrzu znajdowano bądź szczątki zmarłych (np. w Czernikowie), bądź też elementy wyposażenia grobowego (np. w Starej Uppsali), kopce małopolskie zostały tak ^skonstruowane", że w ich wnętrzu nie było miejsca na komotę grobową: w krakowskim - ze względu na konstrukcję plecionkową z centralnym palem pośrodku, w sandomierskim - ponieważ jest to naturalna góra lessowa, w przemyskim — ponieważ zawiera skalny cokół. Na pierwszy plan wybija się więc ich przesłanie symboliczne. Ale również w przypadku kopców skandynawskich owe funkcje, jak wskazują wyniki dotychczasowych badań, nie s*0swnętrznie sprzeczne, a niekiedy wręcz łączą się ze sobą.
I p przypadku pochówków kurhanowych z krajów słowiańskich odnotować należy powszechność występowania w okresie przedpaństwowym grobów typu ■kurhanowego. Ten typ pochówku poświadczony jest w zwyczajach po-
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
11543 P1190108 (2) 1.46 WIELKIE KOPCE MAŁOPOLSKIE rac lila kopca datującym
P1190104 (2) 138 WIELKIE KOPCE MAŁOPOLSKIE ciach Europy. Ale podstawcwym pytaniem, jakie zadają sobi
27102 P1190105 (2) 140 WIELKIE KOPCE MAŁOPOLSKIE piasku Na stolęĆK& i północny
P1190107 (2) 144 WIELKIE KOPCE MAŁOPOLSKIE 144 WIELKIE KOPCE MAŁOPOLSKIE Ryc. 73- Kopice KhIcum w Kr
P1190109 (2) 148 WIELKIE KOPCE MAŁOPOLSKIE przy wysokości 2 m bacbny w latach siedemdziesiątych XX w
więcej podobnych podstron