P1190189 (2)

288 CHODY NIEZWYKŁE

te w grodzie w początkowe] fezie zasiedlenia zjadano najwięcej zwierząt dzikich, świń i koni, mniej natomiast bydła - tak charakterystycznego dla wcześniejszej osady otwartej. Wyludnienie i spalenie tej osady nastąpiło, jak się przypuszcza, najpewniej w pierwszej ćwierci XIII w., w czasie odnotowanych w źródłach pisanych niepokojów na Mazowszu, i stało się bezpośrednią przyczyną budowy grodu.

Odkrycia pułtuskie dostarczają unikatowego przykładu grodu biskupiego powstałego w schyłkowej fezie wczesnego średniowiecza, a zatem w końcowej fezie budownictwa grodowego na ziemiach polskich. Można zaryzykować twierdzenie, że hadania archeologiczne ujawniły pod zamkiem pułtuskim średniowieczny .skansen", jakim są przetrwałe założenie grodowe i zabudowa wczesnośredniowiecznego miasta.

Kamienna wieża i gródek w Stołpiu: wczesnośredniowieczne baptysterium, gródek strażniczy czy wieżowy monastyr na wschodniej rubieży państwa?

Miejscowość Stołpie położona jest w odległości 10 km od Chełma, przy drodze krajowej prowadzącej do Lublina. W krajobrazie wyodrębniają się tam dwa charakterystyczne elementy; kamienna wieża o wysokości 17 m oraz niewielki 06 x 24 mX przylegający do niej gródek, w którego narożniku południowo-- wschodnim jest ona usytuowana. Trzecim, naturalnym elementem omawianego zespołu jest niewielki staw u podnóża gródka. Liczne . «ttnowypływ\ z kredowego podłoża zasilają go do dnia dzisiejszego w bieżącą wodę. Całość położona jest w obniżeniu między kredowymi pagórami chełmskimi (wkładka tyc 34, 35).

Zainteresowania tym zagadkowym zespołem sięgają XVII w. Unicki biskup chełmski Jakub Susza, opierając się na lokalnych podaniach, dopatrywał się tu miejsca kultu pogańskiego; zakładał też bezpośredni związek zespołu wieży i gródka z kościołem i klasztorem lokowanym w Podgórzu, odległym o około 1,5 km. W lokalnych legendach przetrwała wersja podkreślająca związek wieży z książętami kijowskimi - Szczekiem i Choriwem, z których inicjatywy jakoby zainicjowano wznoszenie najstarszych budowli w okolicy. W latach 1909-1912 władze carskiej Rosji zleciły badania wieży architektowi z Petersburga Penowi Pokryszłdnowi. Przekopał on wówczas min. warstwy destruktów znajdujące się we wnętrzu wieży. Wyników badań nie opublikował, a pozyskane materiały znalazły miejsce w carskich archiwach. W latach 1976-1978 obiekt badany był prze/ Irenę Kutylowską z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Badania wniosły wiele szczegółów dotyczących zarówno konstrukcji samej wieży (wykonano wówczas m in. jej dokumentację fotogrametryczną), jak i glódka; ten ostatni, zdaniem Kutyłów skiej, powstał jako element jednofazowej

ikcji budowlane). Badaniom tym zawdzięczamy jedyny, jak dotąd, szczegółowy opis wieży i przylegającego do niej gródka'. Ustalono, że budowla ma pięć kondygnacji, przy czym poziom najniższy został przysypany ziemią. Do wnętrza wtety prowadzi otwór wejściowy, zlokalizowany w jej ścianie zachodniej, praobiry. jak się przyjmuje, w okresie nowożytnym. Na tym samym poziomie widoczne są w ścianach małe okienka, o wymiarach 30 x 30 cm, rozszerzające SI ku wnętrzu budowli. Wyższa, trzecia kondygnacja pozbawiona jest okien. Występują one powyżej, w formie trzech rozszerzających się do wnętrza wysokich i wąskich zarazem otworów. Na czwartej kondygnacji zachował się otwór wtrętowy, sklepiony półkolistym lukiem. Pomieszczenie to jest lepiej wykończone w porównaniu ze znajdującymi się poniżej. Kondygnacja najwyższa zbudowana jest na planie akta gonu, ma też zdecydowanie większą średnicę (prawie 5 m), tutaj też zidentyfikowano w ścianach aż osiem nisz. Pośrodku ściany wschodniej nisza przybiera formę półkolistej apsydy z oknem, umieszczeń nym około 1,5 m powyżej pierwotnej posadzki. Widoczne po jej bokach nisze (par. wkładka ryc. 35) miałyby służyć do przechowywania sprzętu liturgicznego. Natomiast w ścianach północnej i południowej występują duże otwory okienne (por. wkładka ryc. 34). Przypuszcza się, że komunikację między piętrami zapewniały drabiny wewnętrzne, natomiast przejście między piętrem czwartym a piątym umożliwiała drabina zewnętrzna. Był to, jak sądzi Irena Kutyłowska, najpewniej rodzaj hurdycji obiegającej całą budowlę. Do wysokości niemal 16 m budowla ma kształt cylindryczny o średnicy 3-3,6 m.

Wieża stoi w narożniku niewielkiego nasypu, o powierzchni przekraczającej nieco 420 m\ Jego najniższy poziom konstrukcyjny spoczywa na warstwie budowlanej wieży, a elementy drewnianych konstrukcji skrzyniowych zidentyfikowano na odsadzce usytuowanej tylko po stronie zachodniej, półtora metra powyżej stopy fundamentu. W podwalinie umocnień obronnych natrafiono na j świadectwa ofiary zakładzinowej w postaci dużej ilości pszenicy, żyta. grochu I bobu, tworzących zwarty' poziom poniżej warstw konstrukcyjnych. Na majdanie odkryto pozostałości drewnianych budynków, których funkcja jest niejasna Centralna część pokryta była brukiem i pozbawiona zabudowy.

Irena Kutyłowska wypowiada się za kultowym charakterem wieży i gródka, ich wczesną genezą, być może sięgającą nawet końca X w. (termtttus antęquem wyznaczono na koniec XII w.) oraz funkcją ha pryanalną. Za tak wczesnym datowaniem przemawiać mają daty ‘*C, pozyskane z podwaliny przylegającego do wieży gródka, a za sugerowaną funkcją - forma i cechy pomieszczenia na najwyższym piętrze, przypominającego zachodnioeuropejskie baptysteria. Jako najbliższą analogię formalną wskazano zespól palatialny na Ostrowie Lednickim

Mneriały t batbń nie zostały opublikowane. Na|pekUe)$*ym lińdtaa danych fu aaiji po lararb May* nopeft pracy dotaonklej Ireny Kutyknvskle| (1980) W tym czasie ukazało się drukiem kilka (podoberwh w tre<* 0 artykuł* m podamowuja^H badania, w tym I. Kutyłowska 1987, a którego korzystam ar tej csękl naduihi

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
48402 P1190189 (2) 288 CHODY NIEZWYKŁE te w grodzie w początkowe] fezie zasiedlenia zjadano najwięce
P1190189 (2) 288 CHODY NIEZWYKŁE te w grodzie w początkowe] fezie zasiedlenia zjadano najwięcej zwie
48402 P1190189 (2) 288 CHODY NIEZWYKŁE te w grodzie w początkowe] fezie zasiedlenia zjadano najwięce
P1190184 (2) 278 GRODY NIEZWYKŁE Lednickiego (J. Górecki 2001: 67). Czy były to pomieszczenia urzędn
55503 P1190183 (2) 276 GRODY NIEZWYKŁE Cred, 1993-1994) jako fcaptysterium. Zakładano, że wybudowano
Plansze?ukacyjne Y Odpowiedź: a)
Te** plan o<J początku by mądry . Zlapoc wiewiórki z 0**90 Jortriku 2*0y zniszczyć, oroo*. urnfcj
P1190186 (2) 282 GRODY NIEZWYKŁE 282 GRODY NIEZWYKŁE Ryc. 11 A. Widok odbytych reliktów kotifh *w Ja
CCF20110311002 2 anody. Elektrony te dają początek nowym lawinom elektronowym i w ten sposób wyłado
Dwudziestolecie międzywojenne Jerzy Kwiatkowski (219) V. Knnb V. Knnb zapominając w-s/akżc. te na

więcej podobnych podstron