48826 Image (58)

S2 < )l.(iA DAWIDOWK '/ ( IIYMKOWSKA

od pierwszego zdania wiedzieli, że skończy się to morderstwem, jak i ci, którzy lego nie wiedzieli. Zjawisko to można tłumaczyć, odwołując się do koncepcji Richarda (ierriga, tworzeniem przez czytelnika swoistej ramy poznawczej nie-obejmującej tegoż rozwiązania³⁰. Można jednak także przypuścić, zważywszy, że w przytoczonych badaniach w grę wchodziła zbrodnia, iż czytelnicy przeżywa-li niepokój, nastawiając się na czekające ich przykre doświadczenie emocjonalne współprzeżywanie cierpienia ofiary.

Najwięcej uwagi i zainteresowania psychologów budzą jednak nie emocje wywoływane przez rozmaite aspekty akcji i narracji, ale przebieg relacji między odbiorcą a bohaterem. Łączą się tutaj dwa przedstawione już nurty zainteresowań badawczych - ważne są zarówno cechy odbiorcy, jak i budowa utworu. Przyglądając się tej relacji, bierze się pod uwagę na przykład podobieństwo między odbiorcy a bohaterem, istotność doświadczeń bohatera z punktu widzenia odbiorcy, moralne i estetyczne odczucia tego ostatniego³¹. Szczególnie często powracają (u dwa terminy - empatia i identyfikacja³². Bywają one niekiedy używane zamiennie zwłaszcza w opisie relacji odbiorcy do postaci fikcyjnych. Wiele je łączy. Zarówno empatia, jak i identyfikacja wymagają zdolności do postawienia się w czyjejś roli, przejęcia jego punktu widzenia, wyobrażenia sobie jego emocji, słowem </was7-doświadczenia cudzych przeżyć. Różnica polegałaby na tym, że w wypadku empatii ja zaangażowane jest wprawdzie do zrozumienia bohatera literackiego, pozostajemy jednak w roli obserwatora, emocje postaci budzą w nas odpowiedź nieidentyczną z nimi - na przykład czyjaś złość może budzić żal, współczucie. Identyfikacja z bohaterem oznaczałaby z kolei, że odzwierciedlamy jego uczucia. Może ona być oparta na podobieństwie - utożsamiamy własne, znane nam uczucia z uczuciami bohatera. Możliwe jest też jednak identyfikowanie się z bohaterami do nas niepodobnymi, oparte na przykład na pragnieniu (utożsamiamy się z bohaterem podziwianym i doświadczamy satysfakcji, jakie on osi;|ga) czy na ciekawości (doświadczamy zastępczo emocji przyjemnych i nieprzyjemnych, które w codziennym życiu nie są nam dostępne)³³.

Doświadczenia towarzyszące relacji z bohaterami budzą tak wiele zainteresowania także dlatego, że w nich widzi się szczególnie potężne źródło wpływu narracji na odbiorcę. Wpływ ten może być pozytywny lub negatywny. Chciałabym się przyjrzeć opracowaniom dotyczącym zarówno jednej, jak i drugiej możliwości.

¹⁰ R. Oerrig, op. cit., s. 157-179.

^u J.K Hoorn, Li.A. Konijn, PerceivingandexperiencingfictionalcharacUTs; An integrative account, „Japanese Psychological Research” 45, 2003, s. 250 26S.

¹ /oh. na przykład I). Zillmann, Mechanisms ofemoliomil invol\vtinnl willi drama, „Poet-ics” 23, 1994, s. 33 51; K. ()alley, A taxonomy ofemotions of literał v h\\pan\e and dwory af idem li/iralion m ficlional narrali\>(\ „Poelics” 23, 1994, s. 53 74; I Aldimgn lin lnhr/iihehrecn fu Ilon and Uje: Pallerns aj idcnfi/icalion in rcading aiilahioyj tiplih Pn» I o * loilay " 35, 2004, m, 205 240; S. Kcen, A dwory ofmrnillw cmgathw „Namiliyc” 14 3000,* *0/ Mo

li* A l.li mnit . kit * i u ) i \i. M I

Badania nad szkodliwym wpływem narracji niemal nigdy nie dotyczą psy-lologicznych konsekwencji czytania książek - to ostatnie ma obecnie niena-m alny status aktywności z założenia niemal zawsze wartościowanej dodatnio, i •iirncjalne zagrożenia dostrzega się przede wszystkim w kontakcie z kulturą mmIio wizualną, a głównym obiektem dociekań, badań i eksperymentów jest indu-i • »\\ .mie przez filmy, telewizję, gry komputerowe zachowań agresywnych. Intere-(i|.|i v wydaje mi się rozważenie, w jakim stopniu wnioski dotyczące zachowań h*i» ywnych, a pochodzące z badań nad narracją filmową czy wpisaną w grę l "inputerową, mogą się odnosić także do doświadczeń literackich.

( hcąc dokonać takiego przełożenia, trzeba zacząć od przypomnienia podsta-AHwych różnic między przekazem audiowizualnym i tekstualnym. Najbardziej i< Mna wiąże się z odmiennym charakterem znaków należących do repertuaru illimi i literatury - ikonicznych, odwzorowujących na zasadzie podobieństwa niwd/iwc dźwięki i obrazy versus konwencjonalnych, językowych, które trze-•na obraz i dźwięk samodzielnie przełożyć. W wypadku gry komputerowej • Im, liodzi jeszcze interaktywność, osobisty wpływ gracza na przebieg akcji. Te mcc między literaturą a filmem czy grą komputerową muszą obejmować też • I., i rodzaj ich oddziaływania na odbiorcę, ich znaczenie możemy jednak uznać i mniejsze lub większe w zależności od tego, jaki mechanizm potraktujemy jako mi* zbędny do wywołania określonych efektów.

W badaniach nad oddziaływaniem opowieści na odbiorców uwzględnia się

.....Iianizmy psychologiczne dwojakiego rodzaju - odpowiedzialne za wpływ

Im pośredni i krótkotrwały oraz odległy i długotrwały. Podnoszenie się pozio-m 111 agresji tuż po obejrzeniu pełnego przemocy programu lub zagraniu w taką , n przypisuje się przede wszystkim przenoszeniu na inne obiekty wywołanego hlinem podniecenia oraz tak zwanemu primingowi, czyli zwiększaniu dostęp-

...... i w pamięci zadaniowej wzorców postępowania związanych z przemocą.

i »hi|mtalowe skutki oglądania agresywnych programów wiąże się z kolei przede m ,/vslkim z desensytyzacją oraz modelowaniem. Desensytyzacja to, inaczej mó-Mh|* odczulenie - osłabienie wrodzonej predyspozycji do odczuwania przykrości im w idok czyjegoś cierpienia, ran, krwi, scen przemocy, jakie następuje w sytuacji I drgo z nimi kontaktu. Modelowanie natomiast polega na przejmowaniu wzor-w zachowań. Odbiorca opowieści, których bohaterowie posługują się przemo-i może na ich podstawie nie tylko wytworzyć sobie obraz świata jako wrogiego , ,i< /;|c patrzeć na ludzi jako na potencjalnych przeciwników, ale także nauczyć i. c agresywne zachowanie jest skutecznym i społecznie akceptowanym sposobi m rozwiązywania problemów³⁴.

Można przypuścić, że odmienne media różnią się w zdolności uruchamiania ki/dcgo z tych mechanizmów, różnica ta może być jednak większa lub mniejsza.

’ * I l< llucsmann et a/., Longitudinal relations hetwecn children s e\ posuń' to TV violenct nul llnir oygressiw and vio/ent lnhavior inyonny <ulnl(hood l⁽J77 /9P2, „I )cvelopmeulnl Pnycho

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Image (58) S2 < )l.(iA DAWIDOWK / ( IIYMKOWSKA od pierwszego zdania wiedzieli, że skończy się to
Obraz4 (58) $4 njczne. W reakcjach z silnymi zasadami od cząsteczek tych związków odłą-czają się jo
Farm1946 przyjąć, że odnosi się to również do pola ograniczonego od prawej strony taką wartością cza
Foto2170 ROZDZIAŁ 3. KRYZYS I JEGO ELEMENTY Od pierwszej chwili, kiedy człowiek pojawił się na ziemi
Rozpoczniemy zajęcia od zdefiniowania tego pojęcia. Próba zastanowienia się przez młodzież, jak
43 (255) sobie rady rodzice starają się uchylać od obowiązków. Jeżeli działania dziecka, starającego
PRZESKAKIWANKA 01(1) Zaczynając od pierwszej zaznaczo-----------i--J nej litery i poruszając się zg
2 NIEDZIELA WIELKANOCNA 03 bmp ponieważ od pewnego czasu wiedział, że syn zaczął go okłamywać. Sam b
89009 ScannedImage 18 18 nieznana Świat @Archeologia parapsychiczna (2) - Od najwcześniejszego dziec
55162 Image (56) 4K ♦ OI.CJA DAWIDOWICZ ( IIYMKOWNKA własnych kompetencji czytelniczych. Przekonanie

więcej podobnych podstron