P1170403
sso KAROL IRZYKOWSKI
więcej owocom samym niż swojemu syropowi. Wie, że gdy chodzi o popularność i popyt, to już po niedługim czasie z granej sztuki pozostaje anegdota i jakaś ogólna ocena: sztuka słaba, mocna, ciekawa, nudna, sztuczna. Finezje giną. Arcydziełka krytyki, zawarte w rozbiorze, w komentarzu i ewentualnie we wpisaniu innej sztuki w tamtą — mogą interesować już tylko wybranych.
Swego czasu, jeszcze przed wojną, toczyła się u nas dyskusja nad tym, czy w recenzji należy treść sztuki opowiadać, i recenzentów, którzy się tej łatwej metody trzymali, wyśmiewano. Opowiadawczo pisał osławiony Pro-kesch1, pisało dużo krytyków we Lwowie, w Warszawie; po prostu pasożytowali oni na autorze. Boy stosuje metodę opowiadaniajak gdyby nigdy pic. Chyłkiem ściąga krytykę na niższy stopień. A czyni to ze względów praktycznych: aby wydać potem książkę — bo nie przypuszczam, żeby nie miał nawet zielonego pojęcia
0 tym, że tu istnieje problemat metody.
Jeżeli swego czasu potępiano krytyków opowiadających treści, czyniono to z dwóch powodów: najpierw, że za szczyt krytyki uważano impresję, oddanie własnego wrażenia (co nawet identyfikowano z tzw. syntezą), a po wtóre — uważano, że wszelkie streszczenia kaleczą dzieło sztuki, gdyż nie mogą oddać formy. (Ten drugi argument panuje jeszcze w wywodach S. L Witkiewicza o teatrze
1 krytykach.) Ja nie uważam opowiadania fabuły za nieszczęście; chodzi o jakość reszty krytyki. Otóż Boy nie tyle krytykuje, ile felietonizuje i plotkuje a propos sztuki, daje uwagi marginesowe, krąży naokoło niej, nie przebija się w środek, nie krytykuje z myśli autora,
Jego marginesy mogą być mniej lub więcej trafne czy zabawne, lecz nie należą właściwie do krytyki. I tak np. lubuje się w porównywaniu obyczajów: kiedyś, przed wojną, było tak, a dziś jest inaczej, np. Hilda budowniczego Solnessa jest dziś Konopacką 2; zamiast donżuana jest dziś donżuanka. Albo: tę sztukę grano w Paryżu tak a tak, grał ten a ten aktor. Albo że Molier czy Balzac coś podobnego napisali. Albo snuje felietonowe teorie: np., że robienie pieniędzy jest najczystszą sublimacją metafizycznej Chuci (o Królu teatru)3 4. Albo nawias filologiczny: sztuka Dardamelle ma drugi tytuł Le cocu22, a tego nie można oddać przez polskie „rogacz”, w tym słówku „cocu” tkwi cały dowcip (snobistyczne uwagi, Boy nie rozumie sensu tej sztuki). Albo: czy Otello był Maurem czy Murzynem. Albo opowiada anegdotki. Albo — biorąc ludzi autora za punkt wyjścia — dorabia do nich ciągi dalsze, aby swoją przyszłością zrobiły autorowi wstyd...
Oczywiście, tego rodzaju marginesy przychodzą też w recenzjach wszystkich innych recenzentów — iw moich także. Np. porównania obyczajowe narzucają się same przez się i nie są monopolem Boya, jak mniemają jego chwalcy. Chodzi jednak o to, czy owe marginesy są wplatane w krytykę organicznie i należą do niej, czy też są wtrętem samodzielnym. Marginesy mogą być czasem czymś cenniejszym i ważniejszym od całej omawianej sztuki i krytyk źle by uczynił, gdyby się od nich wstrzymał; krytyk może nawet zbagatelizować sztukę, a powiedzieć coś
ff Władysław Prokesch (1863—1923) — recenzent teatralny krakowskiej «Nowej Reformy*, którego recenzje są przykładem banalności i ogólnikowości, często wyśmiewany i parodiowany.
Hilda — jedna z postaci dramatu Ibsena Budowniczy Solness; Halina Konopacka (ur. 1900) — lekkoatletka, mistrzyni olimpijska i rekordzistka świata w rzucie dyskiem.
Komedia George’a S. Kaufmana. Recenzja Boya w: Flirt | Melpomeną. Wieczór dziesiąty <1932).
Komedia E. Mazaud. Recenzja Boya w: Flirt z Melpomeną. Wieczór dziesiąty.
k
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
P1170403 sso KAROL IRZYKOWSKI więcej owocom samym niż swojemu syropowi. Wie, że gdy chodzi o popular
51243 P1170403 sso KAROL IRZYKOWSKI więcej owocom samym niż swojemu syropowi. Wie, że gdy chodzi o p
51243 P1170403 sso KAROL IRZYKOWSKI więcej owocom samym niż swojemu syropowi. Wie, że gdy chodzi o p
P1170410 34 2 KAROL IRZYKOWSKI wftedy Boy, rewizjonista, otwieracz okien, broni zajadle tzw. wiekuis
82227 P1170419 360 KAROL IRZYKOWSKI powinien być zmarnowany na rzecz kategorii gorszej, seksualnej.
58555 P1170400 324 KAROL IRZYKOWSKI Polemizując z senatorem Posnercm7 o właściwy sposób uczczenia pa
16475 P1170414 350 KAROL IRZYKOWSKI Żuławskiego1, jak w niektórych powieściach Żeromskiego. Szło o t
więcej podobnych podstron