38751 P1120497 resize

204 DYSKUSJE I POLEMIKI

Wisły aż po tereny dzisiejszej Holandii**. W tym czasie również reperkusje oddziaływa* nordyjakich dostrzegalne są wyraźniej w głąbi Półwyspu Skandynawskiego. Młodszy okres epoki brązu jest zatem pierwszym wielkim etapem przenikania wpływów północnych na południe^-* i ton moment w rozważaniach nad chronologią obszaru Pomorza wziąć należy szczególnie pod uwagą. Z wpływami południowymi (alpejskimi i północnoitulskimi) liczyć sią również należy w tym samym czasie, jakkolwiek w znacznie mniejszym stopniu. Świadczy o tym z jednej strony występowanie również na terenie Pomorza skarbów z poboczni ca mi o proweniencji nad-dunajskiej*\ z drugiej natomiast pojawienie sią w inwentarzu grobów kurhanowych ceramiki wykazującej nawiązania poUtdniowopolskic**. W materiale zabytkowym z terenu Pomorza dostrzegalne są wyraźnie wpływy płynące z terenów Wielkopolski* a dla obszarów tych postuluje sią obecnie wprowadzenie dosyć istotnych korekt w datowaniu głównie dla materiałów z 111 okresu epoki brązu, a więc wykazującego silne nawiązania południowe^--. Na marginesie powyższych uwag warto może zasygnalizować pewne spostrzeżenia od nożnie do odrębnego procesu rozwojowego poszczególnych kategorii znalezisk. Mara tu na myśli głównie ceramiką i zabytki metalowe Za regułą uznać możemy fakt. ujmując rzecz jak najbardziej ogólnie, że u nadbałtyckich grup kultury łużyckiej zabytki metalowe wykazują równoleżnikowy. ceramika zaś południkowy kierunek oddziaływań^-9. Ten stan rzeczy Jest prawdopodobnie wynikiem wzajemnych infiltracji kulturowych między krystalizującym się na północy w schyłkowym okresie epoki brązu wielkim ośrodkiem metalurgicznym a terenami zajętymi przez kulturę łużycką, znajdującą się w tym czasie w szczytowej fazie rozkwitu¹¹. Infiltracje łużyckie dostrzegalne są na północy wyraźnie. zwłaszcza w zakresie form ceramicznych. Na zagadnienie to zwracał uwagę H. C. Broholm** w swej pracy o młodszym okresie epoki brązu na terenie Danii, tłumacząc wpływami łużyckimi obocnos . zwłaszcza w zespołach grobowych, naczyń dwustoźkowatych i amfor, stanowiących jego zdaniem naśladownictwo form łużyckich. Aktywność formującego się w tym czasie ośrodka metalurgicznego musiała być nierównomierna, o czym świadczą wyraźnie uchwytne w materiale zabytkowym, zwłaszcza zaś w zabytkach metalowych, ścierania się wpływów północnych i południowych. Infiltracje wpływów łużyckich na terenie Skandynawii, zwłaszcza zaś na obszarach Danii i Półwyspu Jutlandzkiego, dostrzegalne są jeszcze w fazie przejściowej między epoką brązu a okresem halsztackim. Świadczy o tym z jednej strony obecność w grobach ciałopalnych, datowanych na ten okres, ceramiki o wyrai-

“ ^J Brandsted, Nordische Vorzcit. Bronzezeit in D&nemark, t.2, Noumunstcr 1962, s. 172, 228.

^m Brandsted, op. cit, s. 279.

⁹¹ R- Wołąglewtcz, Kwestia pochodzenia pobocznie pomorskich z V okresu epoki brązu. ..Materiały Zachodnio-Pomorskie**, t. 3: 1957, s. 13, ryc. 5. Tam też w przyp. l (s. 7) wcześniejsze sądy 1 literatura.

*• Ostoja - Zafżrskl, Kurhan..... s. 323, ryc. 7a.

** S. Kurnatowski, Materiały do środkowego okresu epoki brązu w Wielko-poleca, ..Przegląd Archeologiczny**, t. 17: 1985, s. 123 nn.

* Por. podobne spostrzeżenia J. Dąbrowski, Problemy epoki brązu w Polsce północno-wschodni*}. ..Komunikaty Mazursko-Warmińskie*', nr 1 (107), Olsztyn 1970, 6. 29

*^ł J Kostrzewskł, Kultura łużycka na Pomorzu, Poznań 1958, s. 244.

*■ H. C Broholm. Studier over den yngre Bronzealder i Danmark, „Aarboger for nord. oldkyndłghet og historie*', 1933, ss. 157, 183 i 186 nn.

nych cechach łużyckich¹¹, z drugiej zaś fakt docierania na tc tereny (zwłaszcza na Jutlandię) typowych, brązowych ozdób łużyckich, które współ występują tam z scytyjskimi kolczykami gwożdzlowatymi⁸⁴. Problem ten, wyjątkowo trudny, nie został, jak wiemy, postawiony w sposób precyzyjny i dlatego w dalszym ciągu pozostaje otwarty. Wiele interesujących danych dostarczyć nam mogą szczegółowe, wzajemne relacje chronologiczne wykształcania się zbieżnych cech kulturowych, które niestety wymagają dalszych, wnikliwych, niekiedy na nowo podejmowanych studiów opartych na materiałach z rejonu ich styku. Nie bez znaczenia będzie również kontynuacja badań nad stosunkami kulturowymi, panującymi w głębi Półwyspu Skandynawskiego w interesującym nas okresie pradziejów^{1 25}.

Sumując powyższe spostrzeżenia stwierdzić należy, że punktem zwrotnym w badaniach nad interesującym nos problemem byłoby wyznaczenie owej płynnej granicy, rozdzielającej obszar Polski na dwie strefy różnych oddziaływań. Należałoby zatem przeprowadzić klasyfikację typologiczno-chronologiczną przedmiotów metalowych występujących w zespołach zwartych, dążąc zarazem do wyznaczenia wspomnianych „wyznaczników chronologicznych”³. Zespoły posiadające największą ich ilość będą dla nas miały istotne znaczenie. W tym zakresie jedynie operowanie obszerną bazą materiałową zezwala na przeprowadzenie klasyfikacji zespołów i ich podział na „datujące” i „datowane”³. Znaczna ilość zespołów z wieloma wyznacznikami chronologicznymi umożliwić może wyznaczenie pewnego odcinka czasu, a więc okresu w ramach chronologii względnej, w którym określone typy zabytków występować będą w danych układach pojawiając się na określonych terenach w sposób powtarzalny³.

W kontekście poczynionych wyżej uwag bezsporną wydaje się sprawa synchronizacji badanego materiału ze źródłami z terenów bardziej odległych. Datowanie za pomocą importów³ przyczyniło się do wypracowania podstaw chronologicznych dla

1

**B. St j er nq u is t, Simris II. Bronze Age Problems in the Lighł of the Simris Excavation, Lund 1961, tabl. XXVII, 5; XXX, 1; XL, 2; XLII, 1 1 3; LIV.

sm j. Kostrzewskł, Ze studiów nad wczesnym okresem żelaznym w Polsce, „Slavia Antiąua", t. 4: 1953, ss. 47-49, i cyt. tam lit. oraz ryciny 15-18.

2

⁵ M. S t e n b e r g e r, Det forntidą Suerige, Stockholm--Góteborg—Uppsala 1964. ss. 518 i 624.

3

Ujęcia teoretyczne cech wskaźników chronologicznych por. A. Gardawski, K. Wesołowski, Zagadnienie metalurgii kultury trzcinieckie) w świetle ..skarbów” z Dr a t owa, pow. Puławy, i Rawy Mazowieckiej, „Materiały Starożytne”, t. 1: 1956, s. 77; zob. też podobne ujęcia: Dąbrowski, Zabytki metalowe.-, s. 16.

⁸⁷    E. Ba u do u, Die regionale und chronologische Einteilung der jilngeren Bronzezeit im Nordischcn Kreis, Stockholm 1960, s. 7 nn.

⁸⁸    Dąbrowski, Zabytki metalowe..., s. 18 nn. Zaznaczyć tu należy, iż okresów tych nie można traktować jak zwartych całości upoważniających nas do mechanicznego zestawiania z materiałami klasyfikowanymi na innych terenach. Problem ten omawia także MUller-Karpe, op. cif., s. 182.

⁸⁹    Na zagadnienie datowania za pomocą importów zwracał juf uwagę, jak wiemy, G. Ossowski. Zabytki przedhistoryczne ziem polskich, Seria I, Prusy Królewskie, Kraków 1879, s. 25. Ważny etap stanowią badania N. Aberga, a zwłaszcza opracowany przez niego, w oparciu o przedmioty importowane, północnoapenińskie i ich naśladownictwa, podział okresu halsztackiego. Por. tenże, Bronzezeitliche und frilheisenzeitliche Chronologie. Cz. II, Hallstattzeit, Stockholm 1931, s. 10; zob. też W. Szafrański, Nowe próby datowania okresu halsztackiego, „Z otchłani wieków”, t. 21; 1952, s. 175 nn.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
17352 P1120498 resize 206 DTSXOSn I POLEMIKI nic tudyyrh w bczpośrednich kontaktach z regionami o wy
43772 P1120495 resize 200 DYHKUSJK I POLEMIK przyrost materiału źródłowego, wikaiującego na potrzebę
Anka06 Anka FILM O WIŚLE Od źródeł Wisły aż po ujście, od źródeł życia aż do śmierci, aż do utr
ScannedImage 8 ważano w osobnych artykułach i dzieje się tak aż po dzień dzisiejszy. Jaka jest zatem
53932 ScannedImage 8 ważano w osobnych artykułach i dzieje się tak aż po dzień dzisiejszy. Jaka jest
150 Badania geograficzne nad Polską północno-zachodnią. rycznych 1 aż po dzień dzisiejszy są terenem
P1120496 resize DYSKUSJE I POLEMIKI 202 w świetle dotychczasowych ustaleń bezspornym wydaje się fakt
P1120407 resize 18 OKOIOA 18 OKOIOA * S»obu lur    * po: (na cmentarzy dL C/ ■ o

więcej podobnych podstron