59856 skanuj0003 (373)

170 VIII. Interpretacja semantyczna dziel literackich

pisał Mflaa^Cjąaaidstor¹- Przypomina on zarazem swą dawniejszą propozycję terminologiczną, by w tak rozumianej interpretacji sensu largo wyodrębnić „ekspłikącję”^(rozjaśniaj§-eą_ znaczenia uboczne czy ukryte słów, wyrażeń i zdań), elu-cydację (oświetlającą implikowane właściwości świata przedstawionego, np. domyślne motywacje i cechy postaci) oraz interpretację sensu stricto określająca tematy, i Jeży, utaoru literackiego.

Również w książce Interpretation

q (1979), definiuje ją jako proponu-

jąc udoskonalenie dotychczasowego instrumentarium w kie-

- runku jasności i sprawdzałności za pomocą semantyki struk-s turalnej². Semantyczny charakter ma także interpretacją w

koncepcji Raula..Ricoe«-,at: jest ona „pracą myśli, która polega na odszyfrowaniu sensu ukrytego w sensie widocznym, na rozwinięciu poziomów znaczeniowych zawartych w znaczeniu dosłownym”³; rezultaty jej stanowią płaszczyznę semantyczną hermeneutyki, na której dopiera może być nadbudowana her-I meneutyka filozoficzna — rozumienie siebie i rozumienie bycia^.

- .....-^Wyodrębnione dotąd typy interpretacji, które nazwać by

można: całościowym, funkcjonalnym, idiograficznym i semantycznym, mają charakter immanentny, tzn. skierowane są na sam utwór literacki. Me termin uńterpretacja” stósowany by- * V wobec postępowania oadawczcgo, którego celom jesl

, poAviążanie utworu ż różnymi-.■ kontekstami zewnętrznymi? a** W tak rozszerzonym znaczeniu interpretacja może mieć zada-*

^ twórczości piserza, prądu, gatunku, światopoglądu łub

pMakawać ma nim cechy tvch układów, może mieć tez na celu ojMonięcie cech osohowości twórczej autora lub w.v iaśniać <?e- * netydzine utwór Literacki przez

hipotezy wiążące go z osobowością i biografią autora, z sytuacją polityczno-społeczną, w której utwór powstał (tu na-

aMfą np. interpretacje socjogenetyczne czy psychoanalityczne), tub z jego antecedencjami literackimi (badania genezy lite-

^{m kie}ji__

Przedmiotem dalszych rozważań będzie tu tylko interpretacja semantyczna, lecz niektóre z nich stosują się także do lanych rodzajów interpretacji, choćby dlatego, że interpretacja semantyczna jest niezbędnym fundamentem pozostałych odmian poznawania dzieła literackiego.

W szerokim znaczeniu (interpretacją sęmąnt.yezm{ to rezul-taty rozumienia całej zawartości dzieła literackiego, na wszystkich jej poziomach, a więc:

3rozjaśnienie znaczeń dosłownych poszczególnych wyrazów, grup frazeologicznych i zdań flf

■■ rozpoznanie tonalności stylistycznej tych tworów językowych;

H rozjaśnienie ich ewentualnych znaczeń przenośnych;

4. wykrycie semantyki ikonicznej w warstwie brzmieniowej (onomatopeja, metafora brzmieniowa); ff$ wykrycie funkcji semantycznych uporządkowania nadda-nego (rytm, rym, paralele i opozycję); ustalenie relacji semantycznych między poszczególnymi zdaniami; i

7. integracja zawartości poszczególnych zdań w wyższe układy znaczeniowe i kategoryzacja tych układów, tj. przyporządkowanie ich określonym pojęciom ogólnym (zdarzenia, postacie, krajobrazy itp.);

W* wydobycie informacji o rzeczywistości przedstawionej (np. motywów i celów działania postaci) podanych tylko pośrednio poprzez ich oznaki, tj. przejawy lub skutki;

S? wykrycie korelacji semantycznych między oddalonymi od siebie fragmentami tekstu;

W.' wykrycie korelacji semantycznych między wyższymi układami znaczeniowymi;

TT”, rozpoznanie aluzji odnoszących się do dzieł literackich i innych wytworów znakowych;

¹⁰ Tu należy także wykazywanie ich dysfunkcyjnej lub koniunk-cyjnej wieloznaczeniowości. Zob. S. Rimmon, The Concept of Ambi-guity — the Ezample of James, Chicago 1974.

M. C. Beardsley, The Possibili&j oj Criticism, Detroit 1970, ś. 38.

G. Pasternack, Interpretation, Stuttgart 1979, s. 18.

⁸ P. Ricoeur; Egzystencja i hermeneutyka, oprać. St. Cichowicz, przeł. K. Tarnowski,. Warszawa 1975, s. 96—97.