Anio�y,obywatelki,kokietki i�mony �niel Kalinowski

128

Poś wia towska, Hali na (1995) Wierne un/bmnc, wy b. i wstęp}. Zych, Kra ków: Wydawnictwo 1.i lorackie.

Przybylski, Ryszard (1988) B«s;i limozun. Esej o starości, Warszawa: Sic!

Daniel Kalinowski

Pomorska Akademia Pedagogiczna w Słupsku

Anioły, obywatelki, kokietki i demony

Obraz kobiety w polskiej aforystyce literackiej

Stereotypy wizerunku kobiet

W głównej mierze będziemy tu mówić o wieku dziewiętnastym, niekiedy sięgając w lata późniejsze. Były to czasy niezwykle istotne dla ruchów kobiecych w kulturze polskiej, kiedy to tematyka kobieca zaczęła pojawiać się właściwie w każdym obszarze życia literackiego. W literaturze pięknej, czasopiśmiennictwie, krytyce literackiej i pismach okolicznościowych autorzy, używając terminu „kwestia kobieca", szeroko i z emocjonalnym zaangażowaniem dyskutowali o sufrażystkach, entuzjastkach i emancypantkach, niejednokrotnie skrajnie oceniając reprezentowane przez nie postawy.

Kobieta jako temat literacki, fenomen egzystencjalny i znak kultury była od wieków obecna w światowej aforystyce. Co istotne, literatura aforystyczna od Hipokratesa, presokratyków, starożytnych Rzymian, przez Pascala, La Rochefoucaulda, La Bruyera, aż do Touberta, Richtera czy Wildea w przeważającej mierze tworzona była przez mężczyzn. Aforyzmy Marie Ebner-Eschenbach są niemal wyjątkiem (Ebner-Eschen-bach 1974). Aforyzm jako gatunek filozoficzny, refleksyjny lub choćby salonowy nie znalazł realizacji w utworach tworzonych przez kobiety w dziewiętnastym wieku. Częściowo wynikało to z zakresu edukacji, jaką wyznaczano ówcześnie kobietom, częściowo z powodu dominacji mężczyzn w kulturze literackiej. Brak tu miejsca, aby szerzej komentować te genologiczno-socjologiczne kwestie, lecz niewątpliwie zdecydo-