226 227 (12)

226 URAZY I USZKODZENIA SPORTOWE

Istniejącą sytuacje pogarsza to, że tak sport wyczynowy, jak i narastająca moda na „przedłużenie zdrowia” (okresowe ćwiczenia i wysiłki fizyczne, tzw. ścieżki zdrowia, sporty rekreacyjne itp.) wybitnie zwiększają istniejące zagrożenia stawu kolanowego. Co więcej, wypada nadmienić, że o ile np. nowoczesne buty narciarskie i wiązania wyraźnie zmniejszyły liczbę urazów stawu skokowego, to z kolei zwiększyły znacznie liczbę uszkodzeń stawu kolanowego.

Chociaż na pierwsze miejsce w uszkodzeniach stawu kolanowego wysuwają się rozerwania łąkotek, to do najcięższych dysfunkcji, w tym kalectwa, doprowadzają uszkodzenia aparatu więzadłowego, głównie więzadła krzyżowego przedniego.

Naturalnie, przyczyn przewlekłych dolegliwości kolana można być wiele. Do najczęstszych zalicza się chondromalację, jałową martwicę kości i chrząstki stawowej, przerost ciała tłuszczowego Hoffy, entezopatie przyczepów ścięgni-stych, czy też przerost lub zapalenie okołostawowych kaletek.

Ponieważ w chwili obecnej profilaktyka uszkodzeń kolana jest właściwie niemożliwa - i to nie tylko w sporcie - na pierwsze miejsce w zapobieganiu zespołowi przedwczesnego zużycia kolana wysuwa się wczesne rozpoznawanie uszkodzeń oraz ich leczenie.

Choroby błony maziowej

Błona maziowa stawu kolanowego przedstawia sobą największą powierzchnię ze wszystkich stawów ciała. Zawiera ona liczne fałdy i kosmki oraz złączona jest na stałe z 4 poduszeczkami tłuszczowymi.

Maź stawowa jest przesączem osocza krwi, a przeznaczeniem jej jest odżywianie nie unaczynionej chrząstki stawowej i łąkotek stawu.

Ryc. 7.2. Błona maziowa stawu kolanowego oraz niektóre kaletki kolana.

Fizjologicznym bodźcem do wytwarzania płynu przez błonę maziowa jest ruch.

Najczęstszą przyczyną chorób błony maziowej stawu kolanowego są sumujące się mikrourazy, nie pozostawiające wyraźnych śladów w psychice chorego¹.

Pomijając sytuacje wyjątkowe, trzeba zaznaczyć, że aby doszło do urazowego podrażnienia lub uszkodzenia błony maziowej stawu kolanowego, potrzebna jest z reguły określona predyspozycja fizyczna. I tak. pewne stawy kolanowe są niepełnowartościowe z punktu widzenia nakładanych nań obciążeń - wymienić tutaj należy kolana przegięte (genu reeurvatum), stawy wiotkie, kolana koślawe itp.

Wszelkie urazy i podrażnienia błony maziowej stawu odbijają się ujemnie na wydolności m. czworogłowego, już po upływie kilku dni bólu i ograniczenia funkcji kończyny. Zwykle dochodzi do powstania błędnego koła wzajemnie zazębiających się przyczyn i skutków, których następstwem może być nawet upośledzenie stabilności stawu.

Rozpoznanie, a co za tym idzie leczenie przyczynowe, jest zawsze trudniejsze u chorych w starszym wieku, gdyż wówczas zwiększa się liczba czynników etiologicznych - gościec (przemieszczenie się wraz z ruchami stawu guzków tkanki ziaminowej), tzw. kryształkowe zapalenie stawu w przebiegu dny (odkładanie szczawianów sodu), pseudodny (odkładanie pirofosforanów wapniowych), osteoarthrosis - brzeżne wyrośla kostno-chrzęstne uciskające przerosłe fałdy błony maziowej czy jej przerosłe kosmki, procesy nowotworowe, urazy (zwapnienie krwiaka, ciała obce) oraz procesy zapalne zmieniające architekto-nikę końców stawowych itp.

Główne przyczyny podrażnienia błony maziowej kolana przedstawiają się następująco:

Choroby miejscowe:

- zapalenie kaletki podrzepkowej

- torbiele dołu podkolanowego

- chrzęstniakowatość błony maziowej

- zapalenie kaletki nadrzepkowej

- zapalenie kaletek okołostawowych

- kostniejący chrzęstniak podrzepkowej poduszeczki tłuszczowej

- gonarthrosis

- chondromalacja

- synovitis rillonodosa

- uszkodzenia łękotek

- niestabilność stawu

Choroby ogólne:

- idiopatyczne zapalenie błony maziowej

- rodzinna gorączka śródziemnomorska

Pierwszym objawem obiektywnym w tych przypadkach jest pojawienie się lub okresowe nawroty wysięku w stawie kolanowym. Występowanie wysięku związane jest z reguły z okresowym (sezonowym)zwiększeniem np. obciążeń treningowych.