2 (1759)

190 Zofia Kawczyńska-Butrym

z ubogich rodzin. Już wówczas podkreślano związek miejsca w strukturze społecznej i zdrowia zbiorowego. Również ff wtedy zwrócono uwagę na niektóre elementy tego związku, :||| łącząc na przykład stan zdrowia uczniów z materialną sytua-cją ich rodzin, jak też z oddziaływaniem rodziców na zacho* wania higieniczne dzieci, a nawet podejmowano działania || zmierzające do stworzenia warunków, by matki pracujące ^ miały możliwość karmienia swoich dzieci¹. ' . . ₄

Dominującym wątkiem tych analiz było dostrzeganie ry- ^ zyka zdrowotnego tkwiącego w ogólnych standardach życia J? ludności zarówno w Polsce, będące wówczas pod zaborami, J| jak też w innych krajach europejskich. Dokładnie przed stu fjf laty głównym problemem, zdrowotnym były choroby za-Jj kaźne i niski standard higieniczny towarzyszący wczesnym Jj procesom urbanizacji. „Wiemy wszyscy, że śmiertelność f_fiwśród ludności naszych miast jest znaczna, tyfus, szkarłaty- |f na i inne choroby zaraźliwe znajdują pomyślne podłoże tam, _;f| gdzie panuje nieład, brud i niechlujstwo. Choroby wszelakie gf rozwijają się tam, gdzie panuje brak wody dobrej do picia, | a odpływ wód ściekowych jest nienormalny i nieprawidłowi wy” (Sokal 1911). Dodatkowym czynnikiem mającym wpływ na rozwiązywanie problemów zdrowotnych była (i jest na- JJ dal) sytuacja polityczna i organizacja opieki zdrowotnej. ⁽$

Były to wszystko standardy funkcjonowania życia spo-| łecznego, otaczającego rodzinę i określające w dużej mierze. warunki jej życia. Ale obok nich, bezpośrednio na zdrowie jej członków i na codzienne życie rodziny miały wpływ dra^

Rodzina - zdrowie - choroba...

mi’

191

matyczne warunki mieszkaniowe, niemal wszechobecny analfabetyzm i rozpowszechniony w wielu krajach alkoholizm.

Od tamtych czasów nastąpiły ogromne zmiany. W wielu krajach świata zdecydowanej poprawie uległy ogólne higieniczne i bytowe standardy życia i pracy. W znacznym stopniu ograniczono „zewnętrzne”) w stosunku do człowieka b.i jego organizmu czynniki ryzyka, takie jak szkodliwości związane z przemysłem, rolnictwem, produkcją żywności. Zmienił się też „obraz” chorób.; Nastąpił niebywały rozwój li medycyny, zarówno w nurcie profilaktycznym, jak i w terapii. Dzięki szczepieniom zlikwidowano lub zminimalizowa-fe no występowanie wielu chorób zakaźnych, a dzięki odkryciu | nowych leków lub wprowadzeniu nowych metod leczenia §^:i nowych technik operacyjnych j znacznie wydłużyły się lata życia człowieka i poprawiła jakość życia osób chorych. |%\Vprawdzie w wyniku globalizacji (środków transportu lu-||zi i towarów) stare; czy nowe choroby zakaźne mają większe możliwości szybkiego rozprzestrzeniania się, to jednak międzynarodowe działania, często dość restrykcyjne, znacz-||ie ograniczają ryzyko zakażeń. Ogólnie w statystykach Iprzyczyn zgonów na pierwsze miejsca wysunęły się choroby ilizacyjne, głównie choroby układu krążenia, związane zę stylem życia, pracy, rozrywki.

5$ Niewątpliwym ryzykiem występowania chorób cywili- ^ IżacyjnycH i Jnnych o charakterze praewleldym okazała się ż sfera emocjonalnego życia człowieka, związana z różny- ^c7f^^r.A obszarami jego aktywności, także ze sferą życia rodzin-o.^uTeoria stresu (Seyle 1960), a następnie liczne bada-lljią : medyków potwierdziły związek między przeżyciami jciążeniami psychicznymi a¹ zachorowalnością i umie-fjnóścią na choroby układu krążenia, ale też nowotwo-I chorobę wrzodową i inne choroby i dolegliwości soma-

II:-,

„Zaprowadzenie we wszystkich fabrykach tzw. żłobków, w których, matki robotnice pozostawiać będą swoje niemowlęta na czas pracy, karmiąc je w wolnych chwilach własną piersią”, Wiadomości z ruchu i po.-;, trzeb higieny krajowej. „Kropla mleka” w Łodzi. „Zdrowie” 1911. R. 27$