2 (2158)

dociekań uprawianych przez człowieka na temat otaczającego go świata. Do tej samej rodziny zaliczylibyśmy religię, sztukę, poezję, prawo, filozofię, technikę itp. — znane nam wydziały albo „fakultety” akademii czy „multiuniwersytetu”.

Nie zamierzam na razie analizować ścisłych związków zachodzących pomiędzy nauką a każdym z pozostałych pokrewnych jej sposobów myślenia, stwierdzam jedynie ich wzajemną zgodność. Zwroty takie, jak: „Nauka poucza nas...”, „Zgodnie z duchem prawa...”, „Technika przynosi ludzkości pożytek przez...” czy „On jest studentem filozofii”, zachowują sens (choć być może nie zawsze będą prawdziwe), nawet jeśli zamienimy w nich główne człony. Słynny „spór między nauką a religią” był w istocie batalią prowadzoną przez bojowników należących do tego samego gatunku, powiedzmy, walką Dawida z Goliatem, a nie na przykład pomiędzy armią filistynów a driadą lub pomiędzy kwestią formalną a znaczkiem pocztowym.

Nauka oczywiście, podobnie jak religia, prawo ; czy filozofia, jest mniej lub bardziej uporządkowa- 1 nym systemem idei. Posługując się językiem tech-    j

nicznym, nauka jest informacją; nie oddziałuje bez-    ■

pośrednio na organizm, lecz przemawia do umysłu. | Wprawdzie religia i poezja przemawiają również i do uczuć, a treści przekazywane przez sztukę rzadko kiedy można zapisać lub wyrazić werbalnie — ale wszystkie one należą do sfery niematerialnej.

Czym jednak te formy poznania różnią się pomiędzy sobą? Jakie są szczególne właściwości nauki? Jakim kryterium posługujemy się odróżniając naukę od filozofii, techniki czy poezji?

Sprawa ta jest od dawna przedmiotem sporu. Poświęcono jej wiele słynnych dzieł. Bywała tematem, wokół którego kształtowały się całe szkoły filozoficzne. Chcąc odnotować wszystkie dotychczasowe odpowiedzi w ich wszystkich wariantach, należałoby opowiedzieć całą historię myśli zachodniej. Jest

32

33