350 351 (6)

(12-5)

35U CifW III. Podstawy makroekonomii

ciowym i zamienić je na inne. przynoszące odsetki formy aktywów. Przy spadku stopy procentowej sytuacja rozwinie się w odwrotnym kierunku. Przyjęło się jednak pomijanie ewentualnego wpływu stopy procentowej na przczornościowy popyt na pieniądz i uwzględnianie tej kwestii w kontekście spekulacyjnego popytu na pj_c. niądz. Takie rozwiązanie jest o tyle wygodne, że pozwala zintegrować popyt prz_c. zomościowy z popytem transakcyjnym (tzn. włączyć popyt przczornościowy d₀transakcyjnego), co jest zresztą dość powszechną praktyką przy bardziej sfor-malizowanych ujęciach. Całkowity popyt na pieniądz obejmuje wtedy tylko popyt transakcyjny i popyt spekulacyjny, przy czym w analizach typu keynesowskiego przyjmuje się zwykle, że tak pojmowany popyt transakcyjny (L„) jest funkcją nominalnego dochodu narodowego, który - zgodnie ze stosowaną współcześnie praktyką - zapiszemy jako iloczyn średniego poziomu cen (P) i realnego dochodu narodowego (Y):

L, =f(P ■ Y). (12.4)

Analizę spekulacyjnego popytu na pieniądz rozpoczniemy od zwrócenia uwagi na istnienie odwrotnej zależności między rynkową stopą procentową a ceną obligacji. Rozważmy tę kwestię na przykładzie tzw. konsoli, czyli obligacji, która przynosi jej posiadaczowi w nieskończoność stały dochód roczny. Załóżmy, że ten dochód wynosi 5 zl. Na konkurencyjnym rynku finansowym cena tego typu obligacji przy stopie procentowej 5% wyniesie 100 zl. ponieważ zainwestowanie przy tej stopie 100 zl w jakikolwiek inny rodzaj aktywów przynoszących odsetki zapewni dochód w wysokości 5 zl. Jeśli w tej sytuacji rynkowa stopa procentowa wzrośnie do 10%. cena obligacji spadnie do 50 zl. ponieważ przy stopie 10% zainwestowanie 50 zl w jakikolwiek inny rodzaj aktywów przynoszących odsetki zapewni dochód w wysokości 5 zl. Gdyby z kolei rynkowa stopa procentowa spadla do 2%. cena obligacji wzrosłaby do 250 zl, gdyż przy tej nowej stopie zainwestowanie 250 zl w inne aktywa przynoszące odsetki przy niosłaby dochód 5 zl. Tak więc cena obligacji zmienia się w odwrotnym kierunku niż rynkowa stopa procentowa.

Keynes argumentował, że operujący na rynku finansowym inwestorzy mają zwykle pewne wyobrażenie o tym. jaka powinna być „normalna" stopa procentowa. Jeśli faktyczna stopa jest na poziomic wyższym niż ten, który skłonni są uważać za normalny, będą przewidywali jej spadek w niezbyt odległej przyszłości: jeśli zaś na poziomic niższym, będą przewidywali jej wzrost. Ponadto, im wyższa jest stopa procentowa, tym więcej ludzi przewiduje jej rychły spadek i równocześnie wzrost ceny obligacji. W rezultacie rośnie popyt na obligacje (gdyż coraz więcej ludzi sądzi, że wkrótce będzie można na nich zarobić), a spada spekulacyjny popyt na pieniądz. I na odwrót: im niższa jest stopa procentowa, tym więcej ludzi przewiduje jej rychły wzrost i równocześnie spadek ceny obligacji. W tej sytuacji maleje pop)'* na obligacje, a rośnie spekulacyjny popyt na pieniądz. W ten sposób Keynes wykazywał, że występuje odwrotna zależność między stopą procentową a spekulacyjnym popytem na pieniądz.

Ro/dzial 12. Pitni*!/. PolioWa monrtama

& Powyższą zależność można też wyjaśnić nieco inaczej. Załóżmy, że jedyną alternatywną wobec pieniądza formą aktywów są obligacje, czyli papiery wartoś-j ciowc o stałym dochodzie. Opłacalność zakupu obligacji jest określona przez Stosunek dochodu z obligacji, który jest stały, do rynkowej ceny obligacji, która | jest zmienna. Ta opłacalność, zwana też stopą zwrotu z obligacji, to nic innego ¹ jak stopa oprocentowania obligacji. Teoretycznie stopa ta może się nic zmieniać.

, ale może też rosnąć lub spadać. Wzrost stopy oprocentowania obligacji oznacza.

I że rynkowe ceny zakupu obligacji spadają, a tym samym opłaca się je kupować.

W tej sytuacji trzymany dla celów spekulacyjnych pieniądz przeznaczany jest na , zakup obligacji. Rośnie więc popyt na obligacje, a maleje popyt na pieniądz. Spadek stopy oprocentowania obligacji wywołuje skutki odwrotne. Pamiętając, że rynkowe stopy procentowe od różnych aktywów zmieniają się na ogół w tym 1 samym kierunku, możemy stwierdzić ogólnie, że gdy stopa procentowa rośnie.

Hspekulacyjny popyt na pieniądz spada, a gdy stopa procentowa spada, spekulacyjny popyt na pieniądz rośnie.

Jeśli spekulacyjny popyt na pieniądz oznaczymy symbolem L„ to łączny popyt na pieniądz (/.) będzie sumą popytu transakcyjnego i spekulacyjnego (/. = L„ + /.,) li będzie zależał głównie od dochodu narodowego w ujęciu nominalnym (P ■ Y) oraz od nominalnej stopy procentowej (r):

L =f(P ■ Y. r).

W równaniu tym zastosowaliśmy, zgodnie z częstą praktyką, znaki plus i mi-

|_nus, aby oznaczyć kierunek zmian popytu na pieniądz w przypadku wzrostu P Y

lub r. Tak więc. popyt na pieniądz rośnie, gdy rośnie nominalny dochód narodowy, a maleje, gdy rośnie nominalna stopa procentowa.

I Keynes określał często popyt na pieniądz mianem preferencji płynności \liquidity preference - stąd L jako symbol popytu na pieniądz w analizach typu ynesowskiego). Najbardziej płynną formą aktywów jest pieniądz, zwłaszcza rowka. Preferencja płynności jest to więc skłonność do utrzymywania aktywów w formie płynnej (do zamiany ich na pieniądz) i w tym sensie jest to popyt na pieniądz.

| Keynesowskie ujęcie spekulacyjnego popytu na pieniądz nie wyczerpuje, oczy-jWiście, wszystkich aspektów tego zagadnienia. Spekulacyjnego popytu na pieniądz nie da się wyjaśnić wyłącznic w kategoriach wyboru między pieniądzem a obliga-cjami. Należy wziąć pod uwagę m.in. zależność popytu na pieniądz od innych niż f Obligacje aktywów finansowych oraz ryzyka związanego z inwestowaniem w różne f aktywa.

£ _ Jednym z powodów, dla których ludzie lub firmy dążą do posiadania aktywów. I Jest przeświadczenie, że z tego tytułu osiągną w przyszłości zyski. Jeżeli np. ceny j akcji nagle spadają, posiadacz „wolnej" rezerwy pieniężnej może je kupić po J niskiej cenie, aby następnie zarobić, gdy ich cena rynkowa wzrośnie. Podział £ aktywów między różne lokaty oraz pozostawienie części w gotówce jest też swois-