37 (163)

radzenia sobie ze stresem charakterystyczny dla osób, które mają wysoki poziom lęku, ale równocześnie starają się ukryć jego objawy np. po to, żeby nie wypaść źle w ocenie innych ludzi.

Badania korelacyjne bliźniąt monozygotycznych (MZ) i dyzygotycznych (DZ) wskazują na dużą zgodność przebiegu chorób infekcyjnych w badanych grupach. I tak na przykład w grupie bliźniąt MZ współczynniki zgodności w przypadku odry wynosiły 0,95 (DZ 0,87), choroby Heine-Mediny 0,36 (DZ 0,06) i szkarlatyny 0,64 (DZ 0,47).

Warto przytoczyć przykład z innej jeszcze grupy danych przedstawianych przez S.L. Farber. Otóż okazuje się, że jeśli oboje rodzice cierpią na migrenę, to odsetek dzieci dotkniętych tą dolegliwością waha się od 0,69 do 0,83, a jeśli tylko jedno z rodziców, to wskaźniki wśród dzieci wahają się od 0,44 do 0,61. Wśród dzieci, których żadne z rodziców nie cierpi na migrenę odsetek tych, które odczuwają tę dolegliwość wynosi od 0,03 do 0,29.

Dalsze rezultaty pochodzą z fińskich badań I. Moilanen dotyczących występowania objawów psychosomatycznych u bliźniąt w wieku od 12 do 20 lat, tej samej i różnej płci. Badano takie objaw)' jak nerwowość, drażliwość, spadek energii do działania, bóle głowy, bóle brzucha, zaburzenia snu i utrata apetytu. Uzyskane wyniki wskazują na dużą zgodność współwystępowania poszczególnych objawów wśród chłopców (u 85 do 97 % par zależnie od badanego objawu), w parach dziewcząt (u 86 do 95 % badanych par) oraz w parach mieszanych (u 74 do 97 % badanych par).

Rozdział V Jak ludzie radzą sobie ze stresem

Różnego rodzaju wydarzenia i sytuacje życiowe powodują w organizmie człowieka zmiany, które moglibyśmy nazwać stresowymi. Wielu tych wydarzeń nie jesteśmy w stanie uniknąć, ponieważ nie możemy całkowicie odizolować się od innych ludzi, od wpływu czynników fizycznych czy biologicznych (np. bakterie czy wirusy) na nasz organizm, nie potrafimy przewidzieć wszystkich potencjalnych zagrożeń i zapobiec ich pojawieniu się (niektóre spośród nich są nagłe, nieoczekiwane). A zatem możemy próbować nie dopuścić do ich powstania i wpływu na nasz organizm, ograniczyć ten wpływ czy też radzić sobie z jego skutkami.

Problem radzenia sobie ze stresem jest niezwykle istotny z punktu widzenia przystosowania się człowieka do warunków środowiskowych. Zanim przystąpię do szczegółowego omówienia tej problematyki warto zacząć od krótkiego opisu badań S. Epsteina dotyczących zmian pobudzenia w warunkach konfliktu motywacyjnego typu dążę nie—u ni kanie. Badając skoczków spadochronowych doświadczonych i niedoświadczonych stwierdzono, że u skoczków początkujących napięcie emocjonalne wzrasta, osiągając maksimum tuż przed skokiem, a następnie gwałtownie obniża się. U skoczków doświadczonych napięcie pojawia się wiele godzin przed skokiem i następnie stopniowo obniża się, po czym po zakończonym skoku znowu wzrasta. Ten paradoksalny, jak się wydaje efekt, tłumaczy się właśnie tym, że do-