4 (1117)

Rozróżniamy następujące budowle regulacyjne : ostrogi, tj. tamy poprzeczne, prowadzone od brzegu naturalnego do linii regulacyjnych, kierownice, tj. tamy podłużne, równoległe, wykonywane wzdłuż projektowanych linii regulacyjnych.

- poprzeczki, tj. tamy poprzeczne o słabszej konstrukcji niż ostrogi, służą do oparcia tamy podłużnej o brzeg oraz do stworzenia warunków zalądowania koryta między tamą równoległą a istniejącym brzegiem,

opaski spełniają podobne zadanie jak kierownice, usytuowane są i oparte bezpośrednio o brzeg naturalny,

progi służą do utrwalenia dna uregulowanej rzeki,

- zamknięcia, tj. tamy o odmiennej konstrukcji, służące do odcięcia ramion bocznych, budowle pomocnicze, zwane budowlami lekkimi, mają za zadanie kierowanie ruchem rumowiska w rzece,

namulniki mają utrwalić rumowisko i wywołać podniesienie oraz wyrównanie dna odciętych ramion rzeki.

Zasadnicze znaczenie dla regulacji rzek nizinnych mają ostrogi i kierownice. Na rzekach górskich oprócz ostróg i kierownic stosuje się również opaski i progi.

W zależności od stosowanego typu budowli rozróżnia się następujące systemy regulacji rzek :

- regulacja za pomocą ostróg,

- regulacja za pomocą kierownic,

- regulacja za pomocą opasek i progów,

- system regulacji kombinowany ( mieszany ), w którym stosuje się wszystkie budowle regulacyjne wymienionych trzech systemów.

REGULACJA RZEK ZA POMOCĄ OSTRÓG

Ten system regulacji stosuje się w zasadzie na rzekach nizinnych. Dominującym typem budowli są tu ostrogi, zwane także tamami poprzecznymi. Ostroga rozpoczyna się w wysokim brzegu, tzw. wrzynką, a kończy się głowicą przy trasie regulacyjnej.

Rozróżniamy ostrogi podprądowe, prostopadłe i zaprądowe. Najbardziej skuteczne i celowe okazały się ostrogi podprądowe. Powodują one zamulenie i uformowanie się brzegów w najkrótszym czasie. Działanie formujące ostróg prostopadłych jest nieco słabsze.

Ostrogi zaprądowe są stosowane w wyjątkowych wypadkach, gdyż zamulenie odciętych nimi części koryta postępuje znacznie wolniej.

Najlepsze warunki przepływu wody stwarzają ostrogi prostopadłe. Dlatego są one często stosowane na rzekach nizinnych o nieco wyższych spadkach, a nawet na rzekach górskich ( Dunajec ). Za ich stosowaniem przemawia ponadto fakt, że są one krótsze od innych typów ostróg, a zatem i tańsze.

Ostrogi wykonuje się z faszyny, kamienia oraz kamienia i żwiru. Jedynie głowica powinna mieć zawsze zabezpieczenie kamienne. W przekroju poprzecznym ostrogi mają kształt trapezu. Powierzchnia górna ostrogi nazywa się korona. Powierzchnie boczne ostrogi tworzą skarpy. Skarpę od strony dopływającej wody nazywa się górną, natomiast od strony odpływającej wody - dolną. Skarpę głowicy od strony koryta nazywa się skarpą czołową.

Do zalet systemu regulacji za pomocą ostróg zaliczyć należy : możliwość przedłużenia lub skrócenia ostróg w wypadku niewłaściwego obliczenia trasy regulacyjnej,

szybkie zamulenie części koryta między tamami,

niższy koszt w stosunku do regulacji systemem tam równoległych.

Wadami tego systemu jest: