4 (1925)

1 90 Ujęcie: technika zdjęciowa natychmiastowe, gładkie przejścia między prędkością 24 klatek na sekundę do 8 klatek na sekundę i z powrotem.

Cyfrowa postprodukcja daje filmowcom możliwość uzyskania zmiennych prędkości filmowania poprzez tzw. ramping, czyli technikę pozwalającą na dowolne kontrolowanie prędkości - przyspieszanie lub zwalnianie ruchu w ujęciu poprzez zmianę klatkażu w trakcie jego rejestracji. W jednej z pierwszych scen Informatora (TheInsider) Michaela Manna, naukowiec Jcffrcy Wigand opuszcza siedzibę koncernu tytoniowego, po tym jak dostał wymówienie z pracy. W pewnej chwili, gdy idzie przez korytarz w stronę drzwi obrotowych, jego energiczny krok zostaje nagle spowolniony. Znaczenie tego zauważalnego stylistycznego wyboru staje się jasne dopiero pod koniec filmu. Lowell Bergman, producent telewizyjny, któiy pomagał Wigandowi w ujawnieniu faktu, że do papierosów dodawane są uzależniające substancje, został zwolniony z pracy w telewizji CBS. W ostatnim ujęciu Bergman idzie korytarzem, po czym przechodzi przez drzwi obrotowe, a wtedy jego ruch zostaje maksymalnie spowolniony. Powtórzenie tej samej techniki wskazuje na paralele między losami obu mężczyzn, którzy stracili swoje posady, ponieważ mówili prawdę - dwóch ludzi należących do systemu, którzy stali się outsiderami.

Ekstremalne przyspieszenie lub spowolnienie ruchu zmienia prędkość pokazywanego materiału w jeszcze bardziej radykalny sposób. Filmpoklatkowy (time-lapse) pozwala nam w kilka sekund zobaczyć zachód słońca albo w ciągu minuty kiełkowanie, pączkowanie i rozkwitanie kwiatu. W tym celu wykorzystywana jest bardzo wolna prędkość filmowania - może być to jedna klatka na minutę, godzinę czy nawet dzień. Z kolei w przypadku techniki filmowej, służącej do rejestrowania procesów zachodzących w bardzo krótkim czasie (high-speed cinematography), takich jak na przykład ujęcie pocisku rozbijającego szkło, kamera może pracować z prędkością setek, a nawet tysięcy klatek na sekundę. Do filmowania poklatkowego może być wykorzystywana większość kamer, natomiast do rejestrowania szybkich procesów zachodzących w bardzo krótkim czasie wymagany jest już sprzęt specjalnie zaprojektowany.

Po zakończeniu fazy zdjęć, twórca może nadal kontrolować prędkość ruchu widzianego na ekranie za pomocą różnych metod laboratoryjnych. Aż do wczesnych lar 90. XX wieku w powszechnym użyciu była kopiarka optyczna. Urządzenie to ponownie fotografuje film, kopiując całość lub część oryginalnych klatek filmowych na nową taśmę. Twórca może wykorzystać kopiarkę optyczną do opuszczenia niektórych klatek (co daje efekt przyspieszenia akcji podczas projekcji), wielokrotnego skopiowania klatek (co daje efekt spowolnienia akcji poprzez wydłużenie czasu trwania ujęcia), zatrzymania akcji (powtarzając w kółko tę samą klatkę zamraża się wyświetlany obraz na sekundy lub minuty) albo odwrócenia akcji. Niektóre nieme filmy - po to, aby mogły być wyświetlane z prędkością typową dla filmów dźwiękowych i w związku z tym poruszały się bardziej gładko — zostały poddane obróbce polegającej na wydłużeniu metrażu, co oznacza, że każda klatka z oryginału została na kopii powtórzona. Efekty

5.21 Zniekształcenie szero^ok; ,li u • w f Innie Lecą a trawie Michaiła Kalatozowa.

5.22 W tej scen e z Małych lisków [The I.iille Fcxes) obiektyw sprawia, że bohaterowie wyglądają tak, jakby znadcwali się od siebe dalej niż wskazywałoby na to gabaryty/ całkiem zatłoczonego pomieszczenia.

5.23 Ujęcie wykonane za pomocą standardowego obiektywu z filmu Dziewczyna Piętaszek.

zamrożonego kadru, spowolnionego ruchu i ruchu odwróconego, jakie można uzyskać w procesie kopiowania, nic są nam obce - znamy je chociażby z powtórek w sprawozdaniach sportowych czy z reportaży śledczych. W wielu filmach eksperymentalnych wykorzystano możliwości, jakie daje kopiarka optyczna, w imponujący sposób. Przykładem może być film Kena Jacobsa Tom Tom the Pipers Son, który analizuje obrazy z wczesnych filmów niemych poprzez zwiększanie liczby ich ujęć. Współcześnie kopiarka optyczna w dużej mierze została zastąpiona przez cyfrową manipulację prędkością ruchu.

Perspektywa

Stoisz na torach kolejowych i patrzysz na horyzont. Tory nie tylko się oddalają, ale także sprawiają wrażenie, jakby łączyły się na horyzoncie. Patrzysz na drzewa i budynki stojące wzdłuż torów. Zdają się zmniejszać, zgodnie z prostą zasadą: obiekty położone bliżej wyglądają na większe, natomiast te położone dalej, wyglądają na mniejsze, nawet jeśli w rzeczywistości są tej samej wielkości. Optyczny system naszych oczu, rejestrujący promienie światła odbite od sceny, dostarcza nam mnóstwa informacji dotyczących skali, głębokości i relacji przestrzennych zachodzących między częściami sceny. Takie relacje nazywamy relacjami perspektywicznymi.

Obiektyw kamery działa podobnie do naszego wzroku. Skupia światło ze sceny i przenosi je na płaską powierzchnię taśmy filmowej, by uformować obraz, który przedstawia wielkość, głębokość i inne cechy sceny. Jedyna różnica między naszym wzrokiem, a kamerą polega na tym, że obiektyw można zmienić, a każdy rodzaj obiektywu przedstawi perspektywę w inny sposób. Gdyby tę samą scenę sfotografowano za pomocą dwóch różnych obiektywów, relacje perspektywiczne na uzyskanych obrazach mogłyby się całkowicie różnić. Obiektyw szerokokątny dalby dużą głębię i sprawiłby, że drzewa i budynki na pierwszym planie wydawałyby się wypukłe. Teleobiektyw z kolei drastycznie zredukowałby głębię, dodatkowo sprawiając, że drzewa wydawałyby się bardzo blisko siebie i niemalże rej samej wielkości.

Obiektyw: długość ogniskowej

Możliwość kontrolowania perspektywy na zdjęciu jest dla twórców filmowych bardzo istotna. Główną zmienną w tym procesie jest długość ogniskowej w obiektywie. Ujmując to w terminach technicznych, możemy powiedzieć, że długość ogniskowej jest odległością środka soczewki od punktu na płaszczyźnie filmu, w którym skupione zostaną promienie świetlne. Od długości ogniskowej zależą wielkość powiększenia, głębia i skala obiektów na obrazie. Zwykle, ze względu na sposób wpływania na perspektywę, wyróżniamy trzy rodzaje obiektywów:

1. Obiektyw krótkoogniskowy (szerokokątny).

W przypadku obrazu rejestrowanego na taśmie 35mm, obiektyw o ogniskowej krótszej niż 35mm jest uznawany za obiektyw szerokokątny. Takie obiektywy mają tendencję do zniekształcania prostych linii położonych blisko krawędzi kadru, wybrzuszając je na zewnątrz. Zniekształcenie (dystorsja) tego typu widoczne jest na dwóch kadrach z filmu Nicholasa Roega Nie oglądaj sic teraz (Dont Look Now_y 5.19, 5.20). Kiedy obiektyw szerokokątny jest wykorzystywany w ujęciu w planie średnim lub zbliżeniu, zniekształcenie może być bardzo widoczne (5.21).

Obiektywy z krótką ogniskową posiadają także właściwość zwiększania głębi (5.22). Ponieważ odległość między pierwszym planem, a drugim wydaje się większa, obiektyw szerokokątny sprawia również, że postacie poruszające się od lub w kierunku kamery zdają się przemierzać tę odległość szybciej.

2. Obiektyw standardowy (normalny) o średniej długości ogniskowej.

Długość ogniskowej w obiektywie standardowym mieści się w przedziale od 35 do 50mm. len rodzaj obiektywu jest tak skonstruowany, by unikać wszelkich zauważalnych zniekształceń obrazu. Zarówno linie poziome, jak i pionowe, są na obrazie proste i prostopadle (w porównaniu do efektu wybrzuszenia.