50 51

obiektem. W największym uproszczeniu wyróżnić można następujące fazy tego procesu²:

! 1) Fazę początkową, w której uruchomione zostały procesy transformacyjne. Faza początkowa daje się lepiej opisywać w kategoriach transformacji niż przejścia do demokracji, bowiem wiadomo, że stary system ulega rozkładowi, ale rezultat tego procesu jest w najlepszym przypadku niepewny. „Transformacyjna moc”³ danego procesu charakteryzuje się jego zdolnością do zmiany ancien regime’u na nowy system (bez przesądzania, jaki to będzie system).

2)    Faza międzysystemowa, w której stary system przestaje funkcjonować, a zręby nowego systemu dopiero się tworzą. Jeśli owe zręby wskazują że z biegnącej zmiany może się wyłonić system demokratyczny, to faza ta - podobnie jak i następna - lepiej dają się opisać w kategoriach przejścia niż transformacji.

3)    Faza konsolidacji, w której nowy system stabilizuje się, a obowiązujące w nim reguły gry są praktycznie jedynym dostępnym w życiu publicznym sposobem gry interesów i wartości.

Faza początkowa charakteryzuje się ostrym deficytem legitymizacyjnym starego systemu, masowym wycofaniem lojalności wobec instytucji i reguł gry dawnego systemu, a także pojawieniem się protospołeczeństwa obywatelskiego w formie luźno ustrukturalizowanych ruchów społecznych (lub jednoczącego kontestację jednego ruchu), które wyrażają owe wycofanie lojalności wobec starego systemu i przeniesienie jej na kontrelitę. Stary system już nie tylko nie może się reprodukować, ale nawet jego codzienne funkcjonowanie jest tak zakłócone, że w zasadzie jedynym sposobem uniknięcia chaosu jest albo inny system, albo restauracja reguł i logiki dawnego systemu przemocą.

Faza międzysystemowa charakteryzuje się dwoma istotnymi cechami:

1) reguły gry są niejasne, a granica między tym co dozwolone i niedozwolone jest płynna; stare reguły gry dzięki inercji jeszcze działają (aczkolwiek ich

²    Perez-Diaz stosuje inne kategorie analityczne do wyróżniania faz przejścia do demokracji. Według jego podejścia zmiana systemowa jest wiązką trzech, częściowo zachodzących na siebie procesów: przejścia, konsolidacji i instytucjonalizacji. Przejście (transition) jest okresem negocjacji pomiędzy aktorami życia publicznego i ustalania podstawowych reguł gry. Konsolidacja jest szeroko upowszechnionym przekonaniem, że nowy system przetrwa, a jego reguły gry są równie szeroko respektowane w życiu publicznym. Instytucjonalizacja oznacza, że nowy system jest uznawany za prawomocny przez większość społeczeństwa, zaś nowe reguły gry są zinternalizowane zarówno przez polityków, jak i społeczeństwo. (Pórez-Diaz 1996: 15-16). Kategoryzacja ta wprawdzie stosunkowo dobrze opisuje przejście do demokracji w Hiszpanii, ale nie uwzględnia ona faktu, iż początkowa dynamika zmiany wcale nie musi prowadzić do demokracji, a zatem trudno ją opisywać w paradygmacie przejścia (transition).

³    „Moc transformacyjna” jest rozumiana tutaj albo jako uruchomienie przez zrewoltowane masy procesu, w wyniku którego pojawia się kontrelita przewodząca rebelii albo też jako pakt pomiędzy starą elitą a kontrelitę (wspieraną przez masy), który w praktyce prowadzi do upadku stare-

50 go reżimu i otwarcia drogi do utworzenia sip nnmmn ro-Wmi ■

egzekucja jest już niewielka), zaś nowe reguły gry nie tylko me są jeszcze przyswojone przez polityków i społeczeństwo, ale nawet nie są jeszcze do końca zdefiniowane;

2) ruch społeczny, stanowiący bazę polityczną kontrelity, zaczyna się różnicować: pewna jego część ulega demobilizacji, a aktywni dotychczas członkowie ruchu wycofują się w obszar życia prywatnego, inna część podlega plu-ralizacji i instytucjonalizacji albo w formie partii politycznej, albo też w formie organizacji funkcjonującej w obrębie społeczeństwa obywatelskiego. Wśród znacznej części wycofanych lub zmarginalizowanych dominuje stan anomii, czyli dezorientacji aksjologicznej, obawa przed niepewnością jutra i generalnie rozczarowanie skutkami zmian (Kolarska-Bobińska 1992).

Faza konsolidacji demokracji charakteryzuję się następującymi cechami:

1)    nowe reguły gry są na tyle rozpowszechnione i zintemalizowane, że stają się praktycznie jedynym regulatorem relacji nie tylko na poziomie makro (instytucje państwa), ale także na poziomie mezzo (obszar działania społeczeństwa obywatelskiego);

2)    nowy system legitymizowany jest choćby w tym sensie, że próby mobilizowania poparcia dla alternatywnego systemu (i alternatywnych reguł gry) nie znajdują istotnego poparcia ani w społeczeństwie obywatelskim, ani w zdemobilizowanej wcześniej części mas, które wycofały się w sferę prywatną;

3)    relacje pomiędzy instytucjami demokratycznego państwa a rozmaitymi agendami społeczeństwa obywatelskiego ewoluują od relacji antagonistycznych do nieantagonistycznych.

W fazie konsolidacji demokracja, wraz z jej procedurami, stała się - używając metafory Linza i Stepana (1996: 5) - „jedyną grą w mieście”. Reguły gry, skodyfikowane w konstytucji, stają się podstawą normatywną całego systemu, a także regulują funkcjonowanie państwa i społeczeństwa obywatelskiego oraz zasady uczestnictwa obywateli w przestrzeni publicznej. Te formalne reguły gry, jeśli nie towarzyszą im zjawiska instytucjonalizacji nieformalnych reguł gry, kryjących się za fasadą instytucji demokratycznych, są uznawane za prawomocne nie tylko w prawie pisanym, lecz także w przekonaniach jednostek, aktywizujących się w przestrzeni publicznej. Jeśli te wszystkie postulaty są spełnione, to demokrację można uznać za skonsolidowaną, zaś przejście do tego systemu za zakończone sukcesem.

Jednak jak pisze 0’Donnell (1997: 46): „wiele nowych poliarchii nie cierpi na brak instytucjonalizacji, ale koncentrowanie się jedynie na wysoce sformalizowanych i złożonych organizacjach nie pozwala nam dostrzec niesłychanie wpływowych, nieformalnych, a niekiedy ukrytych instytucji: klientelizmu i bardziej ogólnie - partykularyzmu”. Warto pamiętać o tej przestrodze, bowiem owe nieformalne, a czasami zinstytucjonalizowane, ale skrywane przed opinią publiczną powiązania i „układy” tworzą „żyzną glebę” dla rozmaitych patologii życia publicznego (będzie o nich mowa w rozdziale ostatnim). W krajach, które wyszły z komunizmu i pomyślnie zakończyły przejście do demokracji konsolidacja systemu jest „podmywana” na dwa sposoby. Z jednej strony mamy do czynienia z inercją nawyków i nieformalnych powiązań, ukształtowanych jeszcze przez poprzedni system. Z drugiej zaś strony - ze strategiami funkcjonowania 51

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
50 51 OBIEKTY, DZIAŁ KOMUNIKACJA Wskaźnik zatrzymania się czoła pociągu W4 1 F 1
SNC01380 I Wyróżnić można następujące rodzaje łożysk neprm>ww,v.. [— 1 Łożysko błoniaste (płaceni
Wyróżnić można następujące klasy metod analizy i prognozowania: •    Metody,
44159 planowanie (7) Wyróżnić można następujące, podstawowe etapy cyklu życia organizacji: narodziny
70748 SNC01380 I Wyróżnić można następujące rodzaje łożysk neprm>ww,v.. [— 1 Łożysko błoniaste (p
DSC01854 przy wybuchu wyróżnić można następujące strefy: miażdżenia, kruszenia, spękania i
50 51 OBIEKTY, DZIAŁ KOMUNIKACJA Wskaźnik zatrzymania się czoła pociągu W4 1 F 1
51399 Prawo i p k s V Konarska Wrzosek (68) etapy przewodu sądowego Wyróżnić można następujące eta
2. Rodzaje rysunków technicznych Ze względu na sposób wykonania wyróżnić można następujące rodzaje
50 51 OBIEKTY, DZIAŁ KOMUNIKACJA Wskaźnik zatrzymania się czoła pociągu W4 1 F 1
82 Poznaj polubisz Konspekt 1/2014 (50) W ciągu życia aktywnego u naszych traszek można wyróżni
SDC11631 (2) »* ll» Traktowany tako system obiekt jest uproszczeniem obiektu rzeczywistego -nie możn
50 51 (28) - 50 - Napięcie uwagi Tę cechę można określić jako skupienie uwagio Spotyka się ją przede
50 51 50 5 GRAFIKA Warianty użycia » plot() są następujące: plot(x) plot(x,y) plot(x ,y, TypJLinii

więcej podobnych podstron