436 437 (6)

436 Cz*iU III. Podstawę makroekonomii

w Polsce. Zatem dla każdego z krajów korzystny jest import tego towaru, którego absolutne koszty wytwarzania są niższe u zagranicznego partnera. Analogicznie opłacalny jest eksport tego towaru, którego absolutne koszty produkcji są wyższe u zagranicznego partnera.

Różnice w absolutnych kosztach wytworzenia jednostki towaru mogą tłumaczyć tylko część handlu międzynarodowego, zwłaszcza wymianę artykułów rolnych i w pewnej mierze surowców. Uniwersalną zasadą, którą można odnieść do całości handlu międzynarodowego, jest zasada kosztów komparatywnych (porównywalnych. względnych)¹.

Podstawą wyjaśnienia tej zasady niech będzie model handlu obejmujący tylko dwa kraje (A i B) oraz dwa towary i Y). Zgodnie z zasadą kosztów kom-paratywnych. jeśli nawet kraj A ma absolutne koszty produkcji obu towarów niższe niż kraj B, to istnieje racjonalne uzasadnienie specjalizacji każdego kraju w produkcji tylko jednego towaru i wymiany „nadwyżek" z obopólną korzyścią. Kraj A powinien specjalizować się w wytwarzaniu tego towaru, którego kaszty produkcji są względnie niższe niż w kraju B. Prześledźmy sens tej zasady na przykładzie liczbowym.

Dla uproszczenia załóżmy, że cena jest równa kosztom, a koszty produkcji o tylko koszty pracy (robocizny), mierzone godzinami pracy niezbędnymi do wytworzenia jednostki towaru*'. Niech rozkład kosztów będzie następujący:

	Kraj A	Kraj B
Towar X	1	3
Towar Y	2	4

Jak widać, kraj A ma absolutne koszty produkcji każdego z dwóch towarów niższe niż kraj B. Jednak kraj A ma większą przewagę komparatywną w produkcji towaru X niż V. Dla towaru X koszt jego produkcji wynosi tylko 1/3 kosztu produkcji w kraju B. Natomiast dla towaru Y koszt jego produkcji w kraju A wynosi aż 1/2 kosztu produkcji w kraju B.

Aby dowieść korzyści ze specjalizacji i handlu wzajemnego jako jej konsekwencji. musimy prześledzić dwie sytuacje: przed i po specjalizacji. Załóżmy najpierw, że kraje są od siebie odizolowane, nie ma handlu między nimi. Wówczas pracownik w kraju A za godzinę pracy może nabyć albo całą jednostkę towaru X, albo pól jednostki towaru Y. Czyli w kraju A plącę realną (Pt,) za godzinę można zapisać następująco:

i V.

W kraju R zaś płaca realna za godzinę wynosi:

Obecnie przyjmijmy, że kraje przestają być odizolowane i nic ma żadnych przeszkód w handlu między nimi (dla dalszego uproszczenia zakładamy, że nic ma kosztów transportu dóbr między krajami). Jeżeli ceny są odzwierciedleniem kosztów, to w naszym modelu nastąpią przepływ)- handlu wskutek względnych różnic w cenach. Kraj A będzie nabywał towar V w kraju B. a kraj B będzie nabywał towar X w kraju A. Po pewnym czasie w kraju A produkcja towaru Y zmniejszy się do zera. a zwiększy się produkcja towaru X. Z kolei w kraju B produkcja towaru Y wzrośnie, a zaniknie produkcja towaru X. Każdy kraj będzie się specjalizować wyłącznic w produkcji ..swojego" towaru.

Przed specjalizacją stosunek cen (e) towarów X i Y w obu krajach był różny.

W kraju A wynosił — - *. w kraju B wynosił — - t- ^w wyniku handlu stosunek CfA 2 Cyh 4

cen musiał się wyrównać w obu krajach i znalazł się w przedziale:

'-4

Cyk 4

Przyjmijmy, że nowy stosunek cen wynosi:

Cja _mCxb _m 2

Cya ^cyb 3

Inaczej mówiąc, jednostkę towaru X wymienia się na 2/3 jednostki towaru Y. czyli jednostkę towaru V wymienia się na 3/2 jednostki towaru X.

Przy takim stosunku cen w kraju A płaca realna po specjalizacji wynosi:

Pi_Am\XmjY,

a w kraju B wynosi:

^ Y-|*(ponicważ « |jf).

Korzyść ze specjalizacji i handlu dla pracownika w kraju A polega zatem na tym. że za jedną godzinę pracy może kupić o 1/6 jednostki towaru Y więcej niż

przedtem, albowiem: Y- Y « \ Y. Natomiast zatrudniony w kraju B obecnie

3 2 6

może nabyć za godzinę pracy o 1/24 jednostki towaru X więcej niż przed specjalizacją. gdyż: "r AT- -’ A* = ' X.

» 3 24

Zasad* koszt** komparatywnych została sformułowana na początku XIX w. przez angielskiego ekonomistę D. Ricardo.

Dodatkowym założeniem jest Mała stopa zwrotu nakładów niezależnie od skali produkcji