61 (200)

RELIGIE CZARNEJ AFRYKI ©WydawnictwoWAM. Kraków 2005

KONFLIKT WOKÓŁ ISTOTY NAJWYŻSZEJ

Istotne zastrzeżenia współczesnych badaczy budzi twierdzenie o osobowym charakterze afrykańskich Istot Najwyższych. W myśl teorii dynamicznej, jeśli w Afryce nie ma pojęcia osoby (bytu), to Istotę Najwyższą należy uznać za czystą moc. Poza nielicznymi wyjątkami (Bambutti, Dżumdżum) ludy afrykańskie nie przypisują Bogu posiadania ciała, jedynie Ewe z Afryki Zachodniej rzeźbią swego stwórcę Mawu w drewnie. Brak wizerunków sprawia, że Najwyższą Istotę Afryki można pojmować jako niewidzialnego ducha, który przejawia się w naturze, lecz który nie ma własnej postaci. Świat jest jego odbiciem: „niezależnie od tego, czy obraz ten jest niewyraźny, czy też ostry i określony, jest obrazem Boga - jedynym obrazem znanym przez tradycyjne ludy afrykańskie”²⁸. Jest on więc „duszą” czy „życiem” kosmosu. Występuje w wielu hipostazach, którymi mogą być np. ciała niebieskie, fizyczne niebo czy też postać osobowa, jednak pojmowany jest jako napędowa siła (zasada lub istota) kosmosu. Jako ostatnia zasada jest podporą egzystencji świata i niewyczerpalnym reaktorem energii życiowej. Jest jednak zbyt mocny, zbyt wielki, by być obiektem codziennych niepokojów i ingerować w lokalne wahnięcia mocy, dlatego też rzadko pojawia się jako partner w działaniach obrzędowych. Jest on przesłonięty kultem bóstw i różnego rodzaju duchów, bliższych, a przez to łatwiejszych do skłonienia do współpracy.

Źródłem afrykańskiej teologii jest przede wszystkim mitologia, przysłowia dotyczące Boga, modlitwy i inne

J. S. Mbiti, Afrykańskie refigie..., s. 71.