68
6X
Bo do istotnych składników towarzyskiej, salonowej atmosfery należy już książka, nie ów wystarczający szlachcie sarmackiej kalendarz, który pani drwiąco wymienia jako źródło konceptów mężowych. Co więcej — nie tylko książka mieszcząca romanse zdobi buduary. Kobieta kokietuje już znajomością nauk i pani Pompa-dour Encyklopedią się opiekuje. Więc w mahoniowych szafach „książek bez liku“, ale prócz tego na stoliku pani — globus.
Książki wszystkie po francusku. Francja jest wzorem i źródłem, francuszczyzna jednoznaczna jest z modą i z kulturą. Obok Francji modna zaczyna być Anglia: kasztelanie karetę angielską sprowadził i tą karetą jedzie młoda para; wraz z Nową Heloizą Roussa i wraz ze średniowieczną Heloizą, która w XVIII w. zyskuje znaczenie klasycznej kochanki, Pamela Richardsona wyciska łzy czułej „żony modnej“. Natomiast niemodne są Niemcy. Gdy „żona modna“ brzydotę chce napiętnować, mówi: „To niemczyzna".
Cała nowa kultura ma piętno importu zagranicznego; zalewa dom przedmiotami zagranicznymi i ludzi z zagranicy doń wprowadza: „weźże ludzi zgodnych, Kucharzy cudzoziemców, pasztetni-ków modnych". Winni się też oni zwać po cudzoziemsku; obok pa-sztetnika wystąpi „stangryt" — furman jest już w niedobrym stylu. Ale szczególnie ważny kucharz. Zmiana smaku głównie może zaznacza się na terenie smaku w znaczeniu dosłownym. Kuchnia francuska wypędza polskie przypiekane „reczuszki, łazanki, Do gustu pani wojskiej, panny podstolanki".
Kucharz-cudzoziemiec i pasztetnik, i cukiernik — trójki tej bowiem żąda już moda — przy pomocy „serwisu zwierściadlanego" i figurek pięknych z porcelany pozwolą wspaniale stół zastawiać, urządzać przyjęcie godne wielkiego domu. A takie przyjęcie z zabawą to moment szczytowy życia. „Hurmem" zjeżdżają się „Wykwintne kawalery i modne imoście" i radują zebranych „Bal, ma-szki, trąby, kotły, gromadna muzyka" (tak się zwie orkiestra), fajerwerk. Przecież to czasy, gdy przedmiotem największych starań i wysiłków były fetes champ&tres i fetes galantes, uwieczniane przez ówczesnych malarzy, przez Antoniego Watteau nade wszystko. Cóż szkodzi, jeśli się gospodarz rujnuje na przyjęcia, jeśli fajerwerk spali mu stodołę?
\
Przełom kulturalny, którego płytkość tkwi w tym, że jest zasadniczo małpowaniem obcych i życiem na pokaz, łączy się z nową kulturą erotyczną. Zmieniając zwyczaje i słownictwo, odrzucając dawny wyraz przywiązania „moje serce“ jako „koncept z kalendarza", romanse wskazują wzór kawalerom i damom, nadając ich wzajemnej adoracji styl sentymentalny, pseudoklasyczny i idylliczny: „Wiejski Tyrsys, wzdychałem do mojej Filidy“ — mówi stosujący się do tej maskarady szlachcic, psychicznie obcy jej całkowicie. „Szliśmy drogą romansów". Bezwartościowość nowej kultury miłosnej na tym polega, że jest ona komedianctwem, fałszem. Wbrew romansom — decyduje pozioma chciwość i wyrachowanie. Rodzima tradycja, niestety, w tym właśnie się utrzymuje, że wioski dziedziczne rozstrzygają o wyborze żony, nie serce, i że zalety panny na wydaniu oblicza się według intraty z jej majątku.
Ma talenta śliczne:
Wziąłem po niej w posagu cztery wsie dziedziczne...
Tak charakteryzuje mąż główne przymioty żony. Zawtóruje mu w pół wieku później człowiek tejże epoki i tejże warstwy — Cześnik w Zemście.
Ale przełom w kulturze erotycznej sięga głębiej i istotnie przetwarza życie. Tworzy się znane za granicą małżeństwo modne, którego symbolem oddzielne pokoje pana i pani. Znika rygoryzm, znika nierozerwalność małżeństwa. Już tylko „wieśniacka prostota", wyśmiewana przez ludzi wykształconych, twierdzić może o węźle małżeńskim, iż go „śmierć kończy".
Jeszcze jedna ważna zmiana w poglądach i w słownictwie: nie tylko zwrot „moje serce" należy do przestarzałego słownictwa, ale także szacunek dla religii i witanie księdza formułą chwalącą Boga, tak samo jak poszanowanie starych sług wiernych, co tym jaskrawiej wypada na tle modnej przecież grzeczności.
Odepchnęła starego szafarza Franciszka,
Łzy mu w oczach stanęły, jam westchnął. W drzwi wchodzi.
»To nasz ksiądz pleban!* »Kłaniam.« Zmarszczył się dobrodzićj.
Wnika ta nowa kultura do dworu wiejskiego. Ale to kultura urbanistyczna i niechęć do niej wiąże się z roussowską niechęcią do miast: »Bogdaj to żonka ze wsi!« »A z miasta?* »Broń Boże!*
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
49808 SNB13947 182 Do istotnych i znanych cech tych potrzeb należy m.in. zaliczyć możli ciągłego ich
page0090 82 wdzięczności i żalu do grobu mu towarzyszyły, bo i on wielu strapionych pocieszył, wiele
Białka zaliczane są do najważniejszych składników pokarmowych. Spełniają one szereg Istotnych funkcj
Białka zaliczane są do najważniejszych składników pokarmowych. Spełniają one szereg Istotnych funkcj
78727 IMG$50 (2) przystosowania społecznego, stanowią zwykle istotny składnik traumatyzującej atmosf
49315 IMG85 ^przystosowania społecznego, stanowią zwykle Istotny składnik Uaumalyzującej atmosfery
64714 skanuj0013 (202) WSPÓŁCZESNA KOSMETOLOGIAWpływ diety na proces starzenia Cukier jest istotnym
25 Wszystko to wskazywało na niedobory istotnych składników pokarmowych, koniecznych do regulowania
zbadania. W niektórych wyprawach badawczych do lodowcow był towarzyszem rosyjskich uczonych: prof.
Do podstawowych składników mąki należą: węglowodany, woda, białka, tłuszcze, związki mineralne,
więcej podobnych podstron