ashmore6

220 Rekonstruowanie przeszłości

Ryc. 8.ii

Niektóre artefakty można zidentyfikować jako importy ze względu na ich cechy stylistyczne. Obie pieczęcie mają po około 4000 lat i są do siebie zbliżone stylistycznie. Każda z nich przedstawia byka, nad którego grzbietem widnieje napis. Pieczęć (a) pochodzi ze stanowiska Mohendżo-Daro w Pakistanie, należącego do cywilizacji doliny Indusu. Tego typu stylistyka pieczęci jest tam powszechna, odnaleziono również inne artefakty, powiązane stylistycznie z pieczęciami. Pieczęć (b) odkryta została w Nippur w Mezopotamii, gdzie taki styl przedstawienia jest niespotykany, co prowadzi do wniosku, że została ona importowana.

powiązań społecznych. Ten sam wzorzec osadniczy może być odbiciem różnych systemów relacji społecznych (ryc. 8.9).

Cykl zmian w sposobach zdobywania pożywienia, opisany przez MacNei-sha dla Ayacucho jest jednym z przykładów spojrzenia na regionalny system osadniczy. Dwie różne analizy inwentarzy środkowopaleoli tycznych zaliczanych do kompleksu mustierskiego, pokazują, jak różnie można interpretować źródła materialne w kategoriach społecznych. Inwentarze te podzielono na wiele typów w oparciu o cechy morfologiczne wchodzących *v ich skład narzędzi. Franęois Bordes, który jako pierwszy zaproponował k t ikację artefaktów

mustierskich, utrzymywał, że różnice między stanowiskami ą odzwierciedleniem zasiedlenia ich przez różne grupy społeczne, używaj.; odmiennych sposobów wykonywania narzędzi. Natomiast Lewis i Sally Bi ford na podstawie analizy statystycznej niektórych inwentarzy mustierskich.z ■ .i .kiego Wschodu stwierdzili, że odmienności te spowodowane są faktem wykonywania różnych czynności w określonych miejscach. Wyniki przeprowadzę-,. ch analiz skłoniły tych autorów do sformułowania wniosku, że niektóre stanowiska spełniały rolę obozowisk podstawowych, a pozostałe były sezonowymi obozowiskami my-

śliwskimi lub służyły jako pracownie. Obie interpretacje implikuje istnienie całkowicie odmiennych interakcji społecznych. Zgodnie z pierwszą, różne stanowiska mustierskie reprezentują różne grupy społeczne wykonujące podobne przedmioty w odmienny sposób. Według drugiej, pojedyncza grupa wykonywała różne czynności w różnych miejscach, uznanych za najdogodniejsze. Powyższy przykład uzmysławia nam jasno, że dla rekonstrukcji dawnego systemu społecznego trzeba zbadać wszystkie aspekty systemu osadniczego.

Drugim sposobem badania dystrybucji stanowisk jest analiza regionalna, zapożyczona z geografii gospodarczej. Dokładnie rzecz ujmując, techniki, o które tu chodzi, wzięte zostały z analizy przestrzennej, a szczególnie z jej odmiany, znanej jako teoria miejsca centralnego. U podstaw tej i podobnych technik zaczerpniętych z geografii gospodarczej leży przekonanie, że głównymi czynnikami wpływającymi na organizację przestrzenną działalności ludzkiej są m.in. efektywność i minimalizacja kosztów. Na przykład osiedle założone zostanie w miejscu, które pozwoli na eksploatację maksymalnej ilość zasobów przy najmniejszym wysiłku. Do tych zasobów zaliczamy nie tylko poszczególne aspekty środowiska naturalnego, ale również np. możliwości komunikowania się z sąsiednimi grupami ludzi. W miarę jak będzie przybywać ludzi, nowe osiedla będą zakładane w miarę równych odległościach od siebie, a miejsca centralne - osady dostarczające bardziej różnorodnych dóbr i usług — będą lokalizowane w równych odstępach. Najbardziej efektywnym wzorcem wzajemnego rozmieszczenia osiedli jest siatka heksagonalna. Tyle teoria. Oczywiście w praktyce czynniki topograficzne, takie jak zbyt strome zbocza, albo wystąpienie obszaru w inny sposób niezdatnego do zamieszkania, powodują załamanie się tego wzorca. Mimo to wzorce zbliżone do siatki heksagonalnej można zaobserwować w wielu miejscach za

równo współczesnych, jak i dawnych, dotyczy to np. miast rzymskich na terenie Anglii (ryc. 8.10).

Ostatnio archeolodzy pracujący w tej — najszerszej — skali przestrzennej koncentrują się na całym krajobrazie, podkreślając powiązania między wszystkimi kulturowymi i naturalnymi obiektami w terenie. Częstym celem tych badań jest identyfikacja symboli . . lanych obiektom naturalnym przez ludzi dzięki świadectwom zachowanym m -n. w budowlach i malowidłach naskalnych. Archeolodzy często rozpoznają podob ieństwa między formami naturalnymi i stworzonymi przez człowieka, jak w przypadku piramid, które przypominają sztuczne góry. Niekiedy takie interpretacje oparte są na tekstach historycznych, rzeźbie i malowidłach, jak w przypadku opisu ■■■.-- etego pejzażu z Abydos w Egipcie, przedstawionego przez Janet Richardson. Krajobrazy prehistoryczne mogą również dostarczyć wglądu w dawny - i współczesny - stosunek do ziemi i jej użytkowania przez ludzi. Barbara Bender i Christophe- Chippindale zbadali osadnictwo na terenach okalających Sto-nehenge w Anglii. Ich studium zawiera zapis sporów między różnymi grupami inte-