Alkocholizm jest chorobą 10

Uzależnienie od innych substancji psychoaktywnych

Jak wiadomo człowiek może uzależnić się nie tylko od alkoholu, ale także od wielu innych substancji psychoaktywnych. Substancje psychoaktywne są to takie środki chemiczne, które poprzez swoje działanie na organizm człowieka powodują zmianą jego samopoczucia i zmieniony (zafałszowany) odbiór otaczającej rzeczywistości a przyjmowanie ich wiąże się z możliwością uzależnienia się. Oprócz alkoholu należą do nich m.in. pochodne makowca, różne środki pobudzające (w tym amfetamina, kokaina oraz kofeina), środki używane w lecznictwie, lotne rozpuszczalniki a także tytoń (nikotyna). Coraz częściej spotykamy tzw. uzależnienia mieszane, gdzie oprócz objawów uzależnienia od alkoholu obecne są objawy uzależnienia od innych substancji psychoaktywnych.

Zgodnie z podpisanymi przez Polskę konwencjami Organizacji Narodów Zjednoczonych większość z nich podlega kontroli polegającej m.in. na dopuszczeniu do produkcji tylko środków stosowanych w lecznictwie, nadzorze nad ich obrotem oraz na zakazie przewożenia przez granicę (oczywiście nie dotyczy to kofeiny, tytoniu i alkoholu).

Pochodne

makowca

Do najbardziej rozpowszechnionych w Polsce (poza alkoholem, tytoniem i kofeiną) substancji psychoaktywnych należą pochodne makowca czyli opioidy. Działają one prze-ciwbólowo a poprzez redukcję lęku dają uczucie spokoju a niekiedy euforii.

Przetwory maku znane są od kilku tysięcy lat i były stosowane jako środek przeciwbólowy, uspokajający i przeciwbiegunkowy. Są one otrzymywane z maku ogrodowego, który dotarł do Europy ponad 4 tysiące lat temu.

Mak zawiera wiele różnych alkaloidów' (m.in. opium, morfinę, kodeinę, papawerynę itd.). Nazwa opium pochodzi od greckiego słowa „opion”, które oznacza sok roślinny. Sokiem tym jest mleczko uzyskiwane z dojrzewających makówek. Kiedy mleczko jest niedostępne przyrządzany jest wywarze słomy, makowin lub pędów zwany zupką lub makiwarą.

Wśród polskich narkomanów najbardziej rozpowszechnionymi opioida-mi są: tzw. kompot (polska heroina), makiwara, „zielone” (substancja uzyskiwana z mleczka makowego w okresie letnim, która po odpowiedniej przeróbce jest przyjmowana dożylnie), morfina a niejednokrotnie różne mieszanki zawierające w sobie pochodne makowca. Uzależnienie może rozwinąć się już po pierwszym lub drugim wstrzyknięciu. Osoby wstrzykujące sobie te środki (przeważnie dożylnie) można rozpoznać po śladach nakłuć na rękach, nogach, czasem na szyi bądź na stopach. W przypadkach niemożności wkłucia się do żyły stosowane są wstrzyknięcia domięśniowe. Ostatnio spotyka się coraz częściej osoby, które palą opium.

Jednorazowe przyjęcie pochodnych makowca powoduje takie objawy jak: euforia i niepokój ruchowy lub spowolnienie z sennością zwężenie źrenic, osłabienie reakcji na światło, suchość śluzówek jamy ustnej, obniżone łaknienie, spadek ciśnienia krwi. Przewlekłe przyjmowanie powoduje wyniszczenie, spadek odporności, bladość skóry ze zmianami zapalnymi i skłonnością do wyprysków, zanik żył powierzchownych, przewlekłe zaparcia i zaburzenia miesiączkowania.

Dodatkowym problemem, związanym w znacznym stopniu z dożylnym przyjmowaniu substancji psychoaktywnych, jest nosicielstwo wirusa HIV wywołującego chorobę AIDS. W 1996 r. na ogólną liczbę ponad 3500 wykrytych w Polsce przypadków nosicielstwa wirusa HIV ok. 70% to osoby przyjmujące dożylnie substancje psychoaktywne (najczęściej - opiaty).

Dość powszechne jest zjawisko przyjmowania przez narkomanów, obok pochodnych makowca, leków będących pochodnymi benzodwuazepin, kwasu barbiturowego oraz amfetaminy.

Do grupy pochodnych benzodwuazepiny należą leki o Benzodwuazepiny działaniu uspokajającym i przeciwlękowym takie jak m.in.: Diazepam (Relanium), Elenium, Estazolam, Al-

* alkaloidy - związki organiczne przeważnie pochodzenia roślinnego działające trująco na układ nerwowy człowieka i wyższych zwierząt.

121