Charakterystyka hodowlana drzew leśnych (101)

170

Zagrożenia abiotyczne

Rodzaj zagrożenia	Wiąz górski	Wiąz polny	Wiąz szypułkowy
Mróz	występują rysy i pęknięcia mrozowe, przy silnych mrozach zaobserwowano zamieranie korzeni w górnych warstwach gleby
Przymrozki	oba gatunki są bardziej wrażliwe na późne przymrozki niż wczesne		jak u wiązu górskiego i polnego
Śnieg	odporny	odporny
Wiatry	odporny	odporny

Wrażliwość na zanieczyszczenia przemysłowe

Wiąz polny zaliczony jest do grupy gatunków najbardziej odpornych na uszkodzenia przemysłowe (tab. 10). Omawiany gatunek należy do drzew odpornych na związki fluoru (Kluczyński 1976).

Brzost uznawany jest za gatunek mniej wrażliwy (grupa I) na emisje SO2 (tab. 6) i względnie odporny (grupa I) na tlenki azotu (tab. 16) oraz związki fluoru (Kluczyński 1976).

Siedliskowe typy lasu

Wiąz górski i polny mogą występować w naszych lasach jako gatunki o charakterze domieszki uszlachetniającej na siedliskach: olsu jesionowego, lasu łęgowego, lasu mieszanego wilgotnego, lasu wilgotnego, lasu świeżego, lasu wyżynnego i jego wariantu wilgotnego. Wiąz górski rośnie ponadto w górach na siedliskach: lasu łęgowego górskiego, lasu mieszanego górskiego i lasu górskiego-

Wiąz szypułkowy towarzyszy niekiedy wiązowi górskiemu i polnemu na siedliskach niżowych i na pogórzu. Wiązy rosną jednak najczęściej na siedlisku lasu świeżego i lasu wilgotnego (odpowiednio: 35,9% i 30,0% powierzchni drzewostanów wiązowych na terenach nizinnych) (Głaz 1986).

Brzost może towarzyszyć w niektórych krainach przyrodniczo-leśnych wymienionym niżej drzewom, pełniącym rolę gatunków panujących i współpanu-jących:

• jesionowi i (lub) dębowi szypułkowemu w: lesie łęgowym, lesie wilgotnym, lesie wyżynnym i jego wariancie wilgotnym,

• olszy czarnej i jesionowi w olsie jesionowym,

• dębowi szypułkowemu i sośnie w lesie mieszanym wilgotnym,

• bukowi, jodle, dębowi szypułkowemu i jesionowi w lesie wyżynnym i jego wariancie wilgotnym (Kraina VIII),

• bukowi i jodle w lesie mieszanym górskim i lesie górskim,

• olszy szarej i jesionowi w lesie łęgowym górskim (Kraina VIII).

Wiąz polny może na niżu i pogórzu towarzyszyć takim samym gatunkom drzew co i brzost.

W lesie łęgowym wiąz był zalecany przez obowiązujące w latach 1969-1979 „Zasady hodowlane” jako gatunek współpanujący z jesionem i dębem szypuł-kowym na siedlisku lasu łęgowego (drzewostan Wz Js Db — Kraina III, Dzielnice 4 i 6-8). Obowiązujące od 1988 „Zasady hodowli lasu” nie przewidują takiego gospodarczego typu drzewostanu. Zalecają one wprowadzać wiązy jako domieszkę w niektórych krainach przyrodniczo-leśnych na siedliskach: lasu mieszanego wilgotnego, lasu wilgotnego, lasu łęgowego, olsu jesionowego, lasu wyżynnego, lasu łęgowego górskiego, lasu mieszanego górskiego i lasu górskiego (Zasady hodowli lasu 1988, Trampler i in. 1990). Należy je jednak wprowadzać także na siedlisku lasu świeżego (Głaz 1986).

Wiązy, obok klonu, jawora, lipy i jodły, należą do gatunków ustępujących z naszych lasów, wysokoprodukcyjne bowiem siedliska wiązów dotknęły dwie klęski:

• pierwszą było ich bezmyślne i szablonowe odwadnianie bezpośrednie i pośrednie; jego ujemne oddziaływanie pogłębiło przed kilku dziesiątkami lat ogólne obniżanie się lustra wód gruntowych w Europie środkowej (My-czkowski 1970),

• drugą, będącą głównie następstwem zakłócenia stosunków wodnych gleby, był masowy pojaw ogłodków roznoszących holenderską chorobę wiązów, tzw. grafiozę (Ceratocystis ulmi (Buism.) C.Mor.), powodującą obumieranie drzew.

3. Wzrost

Wiąz górski w wieku do 10 lat należy do gatunków szybko rosnących, a polny do stosunkowo szybko rosnących (Leibundgut 1972). Według Biihlera wiąz górski w wieku 11 lat dorasta do 3-4 m (tab. 11). Wzrost wszystkich rodzimych wiązów do 50-60 roku życia jest nadal szybki. Najintensywniejszy przyrost wysokości i grubości następuje między 20 a 40 rokiem. W wieku 60 lat przyrost wysokości jest najczęściej zakończony, korona zaokrągla się, drzewo dorasta średnio do wysokości około 30 m (Materiały ETH).

Wiąz górski jest gatunkiem stosunkowo długowiecznym (150-250 (400) lat). W lasach pierwotnych osiąga maksymalne rozmiary (pierśnica 108-154 cm, wysokość 37-39/40 m) (Mayer 1977).

Wiąz polny dożywa 100-150 lat i osiąga wysokość 20-25/30 m.

Wiąz szypułkowy żyje dłużej (200-250 lat) i dorasta do wysokości 25-30 m (Mayer 1977).

Badania przeprowadzone przez Głaza (1986) wykazały, że przeciętna zasobność drzewostanów V klasy wieku wynosi w Polsce od 224 do 233 m³/ha, a VI i starszych klas wieku 285 m³/ha. ł