Charakterystyka hodowlana drzew leśnych (106)

Światło

Wśród naszych gatunków drzew leśnych osika należy do grupy gatunków najbardziej światłożądnych. Jej minimum świetlne (tzw. wskaźnik „L min”) wynosi 11%, a więc tyle co u brzozy.

Według Sćepteva i Pavlenki, jak podaje Obmiński (1973), siewki są bardziej wytrzymałe, znoszą bowiem ocienienie np. przez brzozy.

Temperatura

W warunkach Polski osika odznacza się na ogół dużą odpornością na silne mrozy i przymrozki, wytrzymując znaczne wahania temperatury powietrza. Nie doznaje szkód od letnich upałów, jeśli nie idą one w parze z silnymi i długotrwałymi suszami gleby (Obmiński 1973).

Wilgotność

Na wymagania wilgotnościowe wskazują w pewnym stopniu warunki klimatyczne, w jakich może rosnąć osika. Wymagania te można bliżej poznać analizując gospodarkę wodną osiki. Okazuje się bowiem, że w porównaniu z topolą czarną, osika w czasie letnich suszy oszczędniej gospodaruje wodą. W przypadku utrudnienia zaopatrzenia w wodę osika natychmiast bardzo silnie ogranicza transpirację, przy czym w wyniku zamknięcia szparek słabnie również jej asymilacja, lecz drzewo przez dłuższy czas zachowuje swoje liście bez przebarwienia i w dobrej na ogół żywotności. Topola czarna w takich samych warunkach traci znaczną część swych liści.

Największą wrażliwość na niedobór wilgoci w środowisku wykazuje osika (podobnie jak i inne gatunki drzew) w fazie kiełkowania nasion. W późniejszych okresach życia, zwłaszcza po wykształceniu korzeni, osika tym łatwiej wytrzymuje przejściowe susze, im korzystniejsze są pozostałe warunki ekologiczne (Obmiński 1973).

Gleba

Największe rozmiary i najlepszą jakość osiąga na świeżych, gliniasto-piaszczystych, próchniczych, pulchnych, bogatych w składniki pokarmowe i dość głębokich glebach leśnych. Doskonale rośnie na madach (Materiały ETH).

Wymaga gleb z ruchomą wodą gruntową, znosi okresowe zalewanie. Nie spotyka się jej lub występuje bardzo rzadko na stanowiskach suchych, a więc na głębokich piaskach bez względu na typ gleby oraz na glebach wilgotnych, silniej zakwaszonych (pH poniżej 4,5 zwłaszcza w głębszych warstwach). Na stanowiskach suchych, słonecznych, eksponowanych na wiatry, jak również na torfowiskach wykształca krótki i gruby pień, z krótkim i nieregularnym ugałę-zieniem (Obmiński 1973).

Szeroka amplituda ekologiczna nie oznacza więc, że rośnie ona dobrze we wszystkich warunkach.

Siedliskowe typy lasu

Osika uznawana jest, wśród naszych rodzimych topól, za gatunek typowo leśny. Stanowi ona w składzie naszych drzewostanów cenną domieszkę szybko rosnącą. Może występować na siedliskach borów mieszanych, jednak najlepiej rozwija się, najdłużej utrzymuje zdrowe drewno i osiąga największe wymiary na siedliskach żyznych lasu świeżego, lasu wilgotnego i olsu. Na siedlisku lasu mieszanego świeżego należy obok modrzewia i brzozy do najważniejszych domieszek (Trampler i in. 1990). Występuje też na siedliskach lasów i lasów mieszanych na wyżynach, pogórzu i w górach, gdzie często osiąga znaczne rozmiary i gonne pnie.

Zagrożenia abiotyczne

Mrozy i przymrozki: nie stanowią zagrożenia.

Śnieg: często ulega śniegołomom (obłamywanie gałęzi).

Wiatr: ulega wykrotom z uwagi na płytki system korzeniowy.

Upały: mało wrażliwa.

Susze: dobrze znosi susze atmosferyczne, ale jest mniej wytrzymała na susze glebowe (Materiały ETH, Obmiński 1973).

Wrażliwość na zanieczyszczenia przemysłowe

Osika należy do gatunków mniej wrażliwych na oddziaływanie SO2, wrażliwych na ozon (Akkermann 1987), a mało wrażliwych na NaCl (tab. 6, 8 i 9). Gatunek ten zaliczany jest do drzew odpornych na uszkodzenia powodowane przez kompleks czynników występujących w rejonach przemysłowych (tab. 10), w związku z tym zalecana jest do wprowadzania w rejonach przemysłowych na niektórych siedliskach w strefie silnych zagrożeń (Zasady hodowli lasu 1988).

3. Wzrost i produkcyjność

Osika jest gatunkiem szybko rosnącym, w pierwszym roku osiąga ponad 1 m wysokości, a w drugim do 2 m. W wieku 40 lat dorasta do 20 m wysokości. Dożywa 90-100 lat (rzadziej 150); osiąga wówczas wysokość 35 m i pierśnicę 150 cm (Lesnaja Enciklopedija 1985). Możliwości produkcyjne osiki dla siedlisk 1 bonitacji obrazuje poniższe zestawienie (Szymkiewicz 1971):

Wiek	Wysokość	Liczba drzew w drzewostanie głównym	Miąższość grubizny drzewostanu głównego	Sumaryczna produkcja grubizny	Bieżący przyrost roczny grubizny
(lata)	(m)	(szt/ha)	(nrTha)	(m³/ha)	(m³/ha)
20	12,4	2460	134	177	10,8
40	20,6	1060	290	418	12,0 >—4-—-