Charakterystyka hodowlana drzew leśnych (51)

Temperatura

Średnia temperatura na obszarze naturalnego występowania modrzewia wynosi od 1,5 do 22°C (Materiały ETH). Modrzewie (gatunki i ekotypy) cechuje wysoka tolerancja w stosunku do warunków termicznych, dochodzą one do alpejskiej granicy drzew, ale znoszą także wysokie temperatury okresu letniego (Materiały ETH).

Wielkość przyrostów pędów jest zależna od temperatury (Kocięcki 1969).

Modrzew polski nie ucierpiał w lasach w okresie najsurowszych zim. Jest niewrażliwy na spóźnione i wczesne przymrozki. Dotyczy to modrzewia z terenu Gór Świętokrzyskich, Sudetów i Beskidów. Wrażliwy na przymrozki jest modrzew alpejski, rosnący na niżu Europy (Materiały ETH).

Mtinch wykazał, że napływ oceanicznych mas powietrza lub wiatru halnego podczas zimy mogą obudzić ze stanu spoczynku wegetacyjnego modrzewie pochodzące z Alp Centralnych. Ekotypy te są podatne na uszkodzenia przez mróz (Materiały ETH).

Wilgotność

Spośród wszystkich rodzimych gatunków modrzew wykazuje największą transpirację. Stuletni drzewostan modrzewiowy transpiruje w ciągu roku 680 mm wody, gdy natomiast sosnowy 50-100 mm, świerkowy 170-320 mm, a bukowy 210-290 mm (Dengler 1944). Wysokim wymaganiom dotyczącym wilgotności przeczy występowanie modrzewia na terenach ubogich w opady (doliny śródalpejskie, niż polski). Opady roczne w naturalnym zasięgu występowania wynoszą od 600 do 2000 mm, a w okresie letnim od 200 do 600 mm. Twierdzenie, jakoby modrzew wymagał obfitych opadów, lub że jego system korzeniowy musi sięgać poziomu wód gruntowych, nie jest uzasadnione.

Modrzew wymaga tylko średniej wilgotności podłoża, zdaje się jednak źle znosić duże wahania wilgotności. Zapotrzebowanie na wodę jest nieco większe niż u świerka i jodły (Materiały ETH).

Ogólnie zakłada się także, że modrzew unika miejsc o wilgotnym powietrzu, a wymaga suchego powietrza lub terenów przewiewnych. Przeczy temu jednak częste występowanie modrzewia nad strumieniami. Prawdą jest, że modrzew znosi mniejszą wilgotność powietrza i silniejsze oddziaływanie wiatrów niż świerk. Nie wymaga natomiast suchego powietrza (Materiały ETH). W optymalnych warunkach wzrostu względna wilgotność powietrza wynosi około 70%, a na wyżynach 80-85%.

Interesujący jest związek przebiegu granicy zasięgu modrzewia w Szwajcarii z częstotliwością występowania mgły. W północnej Szwajcarii, gdzie modrzew występuje rzadko, w okresie wegetacyjnym stwierdzono 50-60 dni bez mgły ł 50-70 dni mglistych. Na obszarze zajętym przez modrzew występuje 100 dni bez mgieł i 20 dni mglistych (Materiały ETH).

Jak wykazały badania Kocięckiego (1972), wielkość przyrostu na wysokość jest u modrzewia skorelowana z sumą opadów w poszczególnych miesiącach okresu wegetacyjnego.

Gleba

Modrzewie europejski i polski wykazują średnie wymagania pod względem żyzności gleby. W większym stopniu reagują natomiast na ich właściwości fizyczne. Podkreśla się duże znaczenie dla wzrostu modrzewia takich cech gleby jak: przewiewność, głębokość i odpowiednia wilgotność. Najlepszy rozwój wykazuje na głębokich, niezbyt zwięzłych glebach morenowych.

Drzewostany modrzewiowe wysokiej jakości i wydajności mogą wzrastać na glebach wykształconych z różnych skał macierzystych (wapienie, bazalty, piaskowce), dobrze zaopatrzonych, jak i ubogich w związki zasadowe. Modrzew nie wykazuje przywiązania do gleb o określonym odczynie. Pod tym względem zalicza się go do gatunków niezależnych (Tyszkiewicz, Obmiński 1963, Olaczek 1986).

Na niżu rośnie dobrze na glebach pochodzenia dyluwialnego (gleby brunatne, skrytobielicowe i zbielicowane), ale o odpowiednim udziale części spławialnych, m.in. na piaskach gliniastych i glinach spiaszczonych, zapewniających wystarczającą żyzność i świeżość gleb (Tyszkiewicz, Obmiński 1963).

Modrzew polski najlepiej rośnie na glinach spiaszczonych, piaskach pylastych na glinach lub żwirach, na lessach i głębokich glebach nawapiennych i nakre-dowych. Niekorzystne dla modrzewia polskiego są gleby z płytko zalegającym zwierciadłem wody gruntowej, szczególnie zaś z wodą zastoiskową (Olaczek 1986).

Modrzew europejski może także rosnąć na glebach zawierających sporą domieszkę części szkieletowych, nadających tej glebie pewną przewiewność (Wło-czewski 1968).

Modrzewie polski i sudecki mogą być uprawiane na wszystkich rodzajach gleb terenów niżowych, z wyjątkiem: piasków wydmowych, torfowisk, gleb mu-łowo-błotnych i mad, a modrzew europejski znajduje dobre warunki wzrostu także na wszystkich rodzajach gleb górskich (Olaczek 1986).

Siedliskowe typy lasu

Modrzew jako gatunek szybko rosnący ma na ogół charakter domieszki uszlachetniającej w drzewostanach wielogatunkowych, na siedliskach lasu mieszanego świeżego, lasu świeżego, a także szczególnie w Krainach Mazursko-Podlaskiej i Małopolskiej na siedlisku boru mieszanego świeżego. Na wyżynach i w górach stanowi domieszkę na siedliskach lasowych, a także borowych. W borze wysokogórskim stanowi domieszkę towarzyszącą świerkowi.

W Krainach: III, IV 1 VI należy przewidywać większy udział modrzewia, gdzie lokalnie może on pełnić rolę gatunku współpanującego na siedliskach boru