Charakterystyka hodowlana drzew leśnych (83)

itu

XII. JESION WYNIOSŁY — Fraxinus excelsior L.

1. Występowanie

Występuje na obszarze prawie całej Europy (ryc. 31). Zasięg naturalny obejmuje kraje o klimacie morskim (kraje zachodniej i południowej Europy z wyjątkiem środkowej i południowej Hiszpanii oraz południowej części Półwyspu Skandynawskiego) i kontynentalnym. Dociera do jeziora Ładoga, do Kazania, Morza Azowskiego i Kaspijskiego. W Alpach sięga granicy 1400-1600 m npm. Odpowiednie dla jesionu siedliska występują do wysokości maksymalnej 800 m npm (Materiały ETH).

W Polsce rośnie na obszarze całego kraju, z wyjątkiem regla górnego. Optymalne warunki znajduje na niżu w Polsce, w krajach nadbałtyckich, na Białorusi i Ukrainie (Svoboda 1955).

Ryc. 31. Zasięgi Acer pseudoplaianus L., Fmxinus excelsior L. i Ulmus glabra Huds. (według H. Mayera 1977)

2. Wymagania siedliskowe

Klimat

Najbardziej odpowiada mu klimat wilgotny terenów nizinnych i obszernych kompleksów leśnych, unika terenów stepowych, co związane jest z dużymi wymaganiami wilgotności. Jest on szeroko rozprzestrzeniony na terenach pogórza i dolin śródgórskich (Materiały ETH).

Światło

W młodym wieku znosi niewielkie ocienienie, jednak przy niedostatecznym oświetleniu traci szybko zdolność do dalszego normalnego rozwoju. W starszym wieku staje się światłożądny i nie toleruje nawet ocienienia bocznego. Jak idzie o wymagania świetlne, zbliżony jest do dębu szypułkowego i olszy czarnej (tab. 3 i 4).

Temperatura

Jesion nie jest wymagający pod względem ciepła, występuje bowiem daleko na północy i wschodzie oraz w górach. Nie jest jednak w pełni odporny na mrozy zimowe. W czasie ostrych zim pnie jesionów często pękają. Cierpi od przymrozków wiosennych i z tego powodu należy do najbardziej wrażliwych gatunków wśród naszych drzew (Włoczewski 1968).

Wilgotność

Do dobrego wzrostu wymaga jesion dużo wilgoci w glebie i w powietrzu. W warunkach, w których zapotrzebowanie na wodę nie jest zaspokajane przez wody gruntowe, potrzebne mu są duże opady. Wymaga gleb wilgotnych, a nawet mokrych, ale z wodą przepływową; znosi krótkotrwałe zalewy. Stojące wody powierzchniowe nie są dla niego odpowiednie z powodu braku tlenu (Materiały ETH).

Analizując wzrost jesionu wyniosłego na siedliskach o bardzo korzystnych warunkach wilgotnościowych z płynącą wodą oraz na wapieniu, Miinch i Dietrich (1925) sugerowali istnienie dwu ras edaficznych, określanych jako jesion „wodny” i „wapniowy”. Badania Weisera i Schónboma nie wykazały jednak różnic w cechach dziedzicznych wspomnianych „ras”, a więc nie potwierdziły istnienia ras edaficznych jesionu wyniosłego (Bonnemann, Róhrig 1972).

Gleba

Odpowiadają mu gleby zasobne w składniki mineralne, głębokie, dobrze przewietrzone, próchniczne, gliniaste, a także margliste, wilgotne, również mokre, ale z wodą przepływową. Doskonałe warunki znajduje na madach i w otoczeniu źródeł. Unika gleb zakwaszonych i z wodą gruntową zastojową. Jesion, podobnie jak wiąz i jawor, należy (ryc. 22) do najbardziej wymagających gatunków drzew