DSC00477
148 Janina Abramowska
za przeciwnika, a nawet dwu przeciwników: wroga-kata i tych wszystkich obojętnych, którzy chcą uniknąć udziału w walce, a którym zarzuca się gnuśność, tchórzostwo i zdradę.
Znacznie słabiej uchwytne jest zjawisko topiki na terenie liryki „prywatnej”. Np. dawne topoi miłosne zostają całkowicie zarzucone w związku z przewagą konwencji szczerości, silniej nawiązującej do języka komunikacji potocznej i reguł zachowań życiowych. Ale i tutaj topos dochodzi do głosu w tekstach popularnych, w szczególności nielicznych.
Ujmując najogólniej: na rzecz kultury topicznej działają ciągle te same czynniki — przewaga funkcji impresywnej oraz szeroki adres odbiorczy. Chęć pozyskania masowego odbiorcy, zmobilizowania go do określonego działania lub choćby poruszenia jego wrażliwości, skłania do przywoływania w szerszym zakresie owych obszarów wspólnych: ustalonych wartości, dobrze znanych symboli i wypróbowanych stereotypów.
Zaprezentowana tu koncepcja toposu wiąże się z przeniesieniem ca-| jego zagadnienia na płaszczyznę poetyki, przede wszystkim poetyki historycznej. Nie znaczy to jednak, że przestając być metodologicznym wytrychem topos tak rozumiany przestał być „miejscem wspólnym” — jeśli nie kierunków, to przynajmniej metod badawczych.
• Tak więc, po pierwsze, wnioski z istnienia topiki wyciągnąć musi praktyka interpretacji. Jak próbowałam wykazać, użycie toposu w tekście jest w pewnym stopniu zautomatyzowane. Można powiedzieć, że jest on stosowany, podobnie jak przysłowie, w komunikacji potocznej, niejako na ograniczoną odpowiedzialność użytkownika. Dlatego sąd „to-piczny” wbrew jego arbitralności traktować trzeba ze szczególną ostrożnością przy określaniu całościowego sensu utworu, a tym bardziej przy próbach rekonstrukcji systemu przekonań autora.
Zarazem jednak śledzić trzeba rozmieszczenie i częstotliwość występowania określonych toposów, istnieją bowiem toposy-klucze odsłaniające najistotniejszy element, a nawet zasadę światopoglądu danego pisarza. Dla przykładu można wymienić topos świata-teatru u Szekspira lub topikę czasu uporządkowanego u Kochanowskiego. Znaczące mogą być preferencje dla jednego z toposów alternatywnych. Wreszcie na uwagę zasługują wszelkie niekanoniczne sposoby użycia toposu, zarówno substytucje przekraczające „zakres zmienności”, jak wmontowanie toposu w takie miejsce lub taki rodzaj tekstu, które nie są przewidziane w zwykłym obszarze jego funkcjonowania.
Po drugie, mówienie o toposie jako o czymś wspólnym dla wielu tekstów, wielu celów i wielu użytkowników wymaga koniecznie perspektywy komparatystycznej. Właśnie topika jako względnie autonomiczny podsystem wielkiego „Garten der literarischen For-
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
DSC00469 140 Janina Abramowska jest temat, rozumiany w dwu aspektach: inwencyjnym i dyspozycyjnym. J
DSC00461 132 Janina Abramowska ratury romantycznej i, w jeszcze większym stopniu, XX-wiecznej odchod
DSC00463 134 Janina Abramowtka ka przekonywania. W praktyce obie te funkcje nie dały się ściśle rozd
DSC00465 136 Janina Abramowaka de wszystkim mówcy-nadawcy, posługujący się nim świadomie jako narzęd
DSC00467 138 Janina Abramowska Zanim spróbuję zdefiniować topos w języku poetyki, muszę raz jeszcze
DSC00471 142 Janina Abramowska Topos, o którym mówimy, stanowi syntagmę pełną, imię bohaterki lub ad
DSC00473 144 Janina Abramów ska s w a z j i. Dzieje się tak dzięki jego potencjalnej antynomiczności
DSC00475 146 Janina Abramów tka wdzięcznym wierszem miłosnym, stanowi zarazem rodzaj wypowiedzi meta
DSC00479 ISO Janina Abramowska Przedstawiona tu koncepcja toposu bynajmniej nie likwiduje problematy
DSC00459 JANINA ABRAMOWSKA TOPOS I NIEKTÓRE MIEJSCA WSPÓLNE BADAN LITERACKICH * Modny, ekspansywny,
Abramowska 6 116 Janina Abramowska domości, aczkolwiek nie dowiedzionym, a nawet „niedowied-liwym”.
skanowanie0006 (8) u JANINA ABRAMOWSKA nak przekazują również pewną informację. Nawet w tak skonwenc
RZYM 103 kiedy się poznaliśmy, w pierwszej chwili wzięłam go za przeciwnika i próbowałam rozbić mu
page0185 179 dzającycli, nawet przeciw postanowieniom rządu w tych latach uwzglę dniającym pewną czą
więcej podobnych podstron