DSC00788
I. Z dziejów pojęcia i terminu
Słowo .-.sentymentalizm", stosowane tutaj jako nazwa historycznoli tera ckiej kategorii prądu, nie było w takim właśnie sensie aktualizowane przez ludzi polskiego Oświecenia. Jakkolwiek przedstawiciele nurtu literackiego, który jest przedmiotem niniejszych rozważań, w niektórych przynajmniej zakresach uświadamiali sobie odmienność i swoistość 'własnych propozycji literackich, to jednak nie osiągnęli tego stopnia samookreślenią, który pozwoliłby: im' nadać reprezentowanym przez siebie dążeniom jakąkolwiek jednoznaczną nazwę1. Istniejące słowniki nie poświadczają także występowania w piśmiennictwie polskiego Oświecenia takiej właśnie formy słowotwórczej, rejestrują natomiast należące do tej samej rodziny wyrazy: „sentyment", „sentymentowy", „sentymentalny”.
Trudno obecnie prześledzić, kiedy i jaką drogą wyrazy te dotarły na teren polszczyzny. Przyjęło się jednak sądzić, iż słowo „sentymentalny” — od którego później utworzono nazwę prądu literackiego — wy-lansowane zostało dzięki tytułowi powieści Laurence Sterne'a Podróż sentymentalna. Z tego względu — dla charakterystyki -zjawisk literackich, które nazwa ta określa — wydaje "Się ważne zasygnalizowanie semantycznych modulacji, jakim będące .jej podstawą słowo podlegało w języku angielskim *. Pierwotne jego znaczenie odnosiło się bowiem do sfery ludzkich dyspozycji umysłowych, (opinii, wyobrażeń,, poglądów), | także do postaw etyczgych (sentymentalny — toty-le, co moralny, sfcłońny do refleksji na temąty moral-jae). Dopiero około la i sześćdziesiątyę&TlCyni wieku zaczęło wykształcać H nowe znaczenie wyrazu, obejmujące dziedzinę emocji i doznań serca, I w twórczo-
I ści Sterne'a ■wyraz ten wykorzystany został dla na*
I zwania szczególnej wrażliwości emocjonalnej na pe-I więn J.yp doświadczeń i sytuacji związanych z bezpo-
średnim, zmysłowym kontaktem ze światem oraz po* wodowanymi przez ten. kontakt przeżyciami. Znaczę-. nie to korespondowało z sensem francuskiego wyrazu [ senaible, jakkolwiek bowiem analogiczna jak w angiel-I szczytnie dwukierunkowość znaczeniowa wyrazu sen-l lirnent zaświadczona jest także w jeżyku francuskim ■ (w którym znaczy on zarówno „czucie", „uczucie", h jak i ,,opinia",, „pogląd”), to jednak sens odnoszący [ ten wyraz do swoistej wrażliwości uczuć zdecydowali nie w nim dominuje.
Przypomniana tu homonimiczność interesującego i nas słowa wydaje „się istotna dla badacza literatury, wskazuje bowiem na fakt, iż pierwotnie mogło ono być używane dla nazwania zjawisk o zupełnie odmień-1 nym charakterze. Działo się tak w literaturze angiel-| skiej, w której tym samym epitetem zaczęto eiykieto-Bt wać zarówno osiemnastowieczną literaturę (głównie dramat) o nastawieniu morałistyczno-dydaktycznym, jak twórczość (głównie powieściową) typu sleroow-skiego 3. Tymczasem — dość szybko, bo już w latach 1 osiemdziesiątych, literatura sentymentalna w znacze-I niu drugim uległa daleko idącej konwencjoaalizacji, zaś słowo „sentymentalny" nabrało zabarwienia pejo-I ratywnego*. To ujemne nacechowanie stylistyczne i słów z kręgu „sentymentu" bardzo wcześnie wystą-| piło też na terenie języka polskiego. Mimo dostrzegal-1 nych przesunięć stylistycznych w barwie tych słów —■
• nacechowanie to utrwaliło się w polszczyźnie i do dziś rzutuje także na znaczeniowy klimat terminu li-t. terackiego*.
Już bowiem najwcześniejsze przypadki użycia słowa „sentymentalny" w polskiej krytyce literackiej
| — Biiycpn, Mglywliliią 193
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
(2) 2 197 SKRÓTY TERMINÓW ŁACIŃSKICH NAJCZĘŚCIEJ STOSOWANE W RECEPTACH Skrót Nazwa
przewodnikPoPakiecieR6 104 pazuRrry2.4 Programowanie objaśniające i Sweave Termin literate programi
74671 Wykłady z polskiej fleksji1 24 Podstawowe pojęcia paradygmaty ki fleksyjrtej W dalszym ciągu
skanuj0025 (153) Wykład 1 POJĘCIE PRACY LUDZKIEJ I JEJ MIERNIKI Pojęcie terminu „praca ludzka” jest
img030 30 4.5. PALIWO UlfOWRB Pojęcie paliwo umowne Jest stosowane do porównsnie zużycia aiepłe w pr
rozdzia 25252525B3 6 strona0 141 i , mi 6.6 Rodzaje stratcjjii Zróżnicowanie pojęciowe terminu stra
Dydaktyka - pojęcie • Termin „dydaktyka” pochodzi z języka greckiego -didaktikos
K ?jna DIALEKTY POLSKIE2 SPIS TREŚCI Wstęp ............................. I. Podstawowe pojęcia i ter
skanuj0003 (260) E. Michlówicz: Badania operacyjne i eksploatacyjne - Podstawy1. Podstawowe pojęcia
1 Definicje Poczynając od d nagi ego rozdziału wszystkie użyte pojęcia i terminy,
201306060846 Pojęcia i terminy statystyczne • zmienne niezależno - takie zmienne których wartości m
201306061048 Pojęcia i terminy statystyczne mienne dyskretne, czyli takie które zmieniają ę skokowo
31 (70) VKonstytucja i inne źródła prawa konstytucyjnego I. Istota i pojęcie terminu „ konstytucja ”
33 (97) /. I.stora i pojęcie terminu „konstytucja ” 33 mieckiej z 1871 roku, KonstytucjipSzwajcarii
1. Zakres pojęciowy terminów używanych w towaroznawstwie: _
więcej podobnych podstron