DSC02449
Wolfgang Knttbl • Tboric, któro nie przeminą: nie kończąca się historia teorii modernizacji 743
T»k więc Japonii w ogóle nie dotyczył jasny podział zmiennych wzorcowych, zaproponowany przez Mariona J. Levy'ego: wartości partykularne nie stanowiły i nie stanowią prostych wyróżników społeczeństw tradycyjnych, a założenie, że modernizacja to proces jednokierunkowy, liniowy, było błędne. Modernizacja, jak uważał Bellah (1958: 5), nie prowadzi do wyraźnej dominacji wartości racjonalnych i świeckich.
Bellah nie wyprowadził z tej tezy wniosków o teorii modernizacji, ale zrobili to inni: np.
Bert Hoselitz zaczął sobie uświadamiać, że termin „tradycja”, a nawet termin Maksa Webera „działanie tradycjonalne" mają znaczne braki teoretyczne i często obejmują różne i nader zróżnicowane formy działania, „od zachowania czysto automatycznego, często nie zorientowanego na znaczenie, po zachowanie wysoce świadome, którego zasady poddaje się refleksji i często wysoce ‘racjonalizuje’” (1961: 85). Hoselitz starał się to wyjaśnić, rozróżnił takie terminy, jak „zwyczaj”, „użytek”, „norma” i „ideologia”. Było to z pewnością pomocne, lecz spowodowało, że wcześniejsze rozróżnienie tradycji i nowoczesności zaczęło się zacierać, gdyż zwyczaje, normy itd. nie są wcale obce nowoczesności. Hoselitz miał tego świadomość i przyjmował, że tradycje mogą bardzo długo towarzyszyć modernizacji. Na pewno nie był jedynym, którego niepokoiła prostota dychotomii tradycja-nowoczesność, proponowanej np. przez Levy’ego: szczególnie badacze zainteresowani politycznymi konsekwencjami modernizacji uświadamiali sobie, że w zacofanych regionach nie ma prostej drogi do racjonalnego społeczeństwa. David Apter (1963) rozbudowywał teorię pojawiania się politycznych religii w rodzaju marksizmu, które często służyły za ideologie modernizacji i w których elementy racjonalne były beznadziejnie splecione z irracjonalnymi. Clifford Geertz jeszcze zradykalizował takie stanowisko: o ile Apter nadal wierzył, że w pewnym momencie racjonalne elementy w ideologiach modernizacji mogą wziąć górę nad irracjonalnymi, o tyle Geertz przejawiał tu więcej pesymizmu, gdyż dowodził, że nieracjonalne systemy wierzeń w rodzaju nacjonalizmu powstały tylko wskutek modernizacji. Budowanie narodu w nowych państwach nie likwiduje uczuć etnocentrycznych, lecz je tworzy lub przynajmniej modernizuje (patrz Geertz 1963: 154). Uczucie pierwotne i uczucie obywatelskie nie przeciwstawiają się sobie w toku ewolucji: różnice etniczne nie są- twierdził Geertz - resztkami tradycji minionych epok, lecz będą w jakiejś interakcji z innymi zobowiązaniami czy wię-ziami, i niekoniecznie osłabną.
Gdy okazało się, że centralna dychotomia tradycja-nowoczesność nie jest zbyt sensowna, powstało pytanie, jak postępować bez porzucania idei modernizacji. Jedno z rozwiązań zaproponowano w kręgu teoretyków skupionych wokół Talcotta Parsonsa. Neil J. Smelser bardzo wcześnie dostrzegł trudności związane z terminem „tradycja” i dlatego swoją słynną książkę Social Change in the Industrial Revolution (1960 [1959]) zaczął od następujących dwóch zdań:
Porównując społeczeństwo z jego przeszłością lub z innym społeczeństwem, często wykorzystujemy dychotomię w rodzaju „zaawansowane-zapóźnione”, „rozwinięte—nierozwinięte", „cywilizowane-nieeywilizowane” lub „złożone-proste”. Niekiedy słowa te dają zbyt mało ■formacji, gdyż głoszą po prostu, że jedno społeczeństwo stoi wyżej od innego (tamże: 1).
Pojęcie zróżnicowania - sugerował Smelser - stanowi lepsze narzędzie postępowania z procesami modernizacji, ponieważ unika sądów wartościujących, a przede wszystkim owej nieokreślonej dychotomii tradycja-nowoczesność: zróżnicowanie jako „ewolucja od •Me&ttkcyjnej struktury ról do większej liczby bardziej wyspecjalizowanych struktur” Awber 1964: 271) stanowi pojęcie, które pozwala nam myśleć o gładkich przejściach
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
DSC02440 Wolfgang Knóbl Teorie, które nie przeminą:NIE KOŃCZĄCA SIĘ HISTORIA TEORII MODERNIZACJI Cho
DSC02445 Wolfgang KnObl • Teone. które nic przeminą: nie kończąca się historia teorii modernizacji
DSC02451 745 Wolfgang KnObl • Teorie, które nie przeminą: nie kończąca się historia teorii moderniza
DSC02441 735 Wolłgnng Knóbl
DSC02447 741 Wolfgang Knttbl • Teorie, które nie przeminą: nie kończąca się historia teorii
DSC02443 737 Knóhl • Um»u« hiórr hic pi/cminą hi® koóoząct się historia teorii modernizacji 0Hi U to
DSC02484 Przeładowanie żwacza Po wyzdrowieniu, nie podaje się pasz twardych, zawierających duże iloś
page0083 79 wszak żadne zwierzę nie stanie się nigdy rośliną, ani roślina, człowiekiem. Jeżeli więc
36 (58) wręgów skorygowanych dla wodnic nie zaczynających się na wręgu 0 lub nie kończących się na w
195 Diagnostyka psychologiczna w zespołach bólowych nie kończących się skarg przedstawiają nam np.
Karl Popper - falsyfikowalność, jeśli nie da się zfalsyfikować teorii bądź twierdzenia oznacza to, ż
DSC02834 są nieprzeliczalne, lec/, także tworzą wzrastającą, nigdy nie kończącą się hierarchię"
9) istota osobowości prawnej nie wyraża się w przyjęciu teorii organu czy
Wynalazek Za wynalazki nie uważa się: o odkryć, teorii naukowych i metod matematycznych, o wytworów
autorów w ogóle nie odniosło się do teorii wartości. Średnia liczba stron, poświęconych koncepcji
36 (58) wręgów skorygowanych dla wodnic nie zaczynających się na wręgu 0 lub nie kończących się na w
DSC01275 zwierzeń branki i przy relacjonowaniu tych nie kończących się, latami trwających opowiadań&
więcej podobnych podstron