DSC04564 (5)

00 Rozdział 2 Teoria rozwoju w ciągu życia

uczon¹ S19 podzielanych praez część psychologów poznawczy^-ija^^J n -, poznane wymiary zachowania W ten sposób powstała

myślenia teorii uczenia się spotocznego, nęjMjjM^H 1 śeWórych poznawczą teorią uczenia się społecznego •

Ta nowe szkoła myślenia kładzie nacńk na kilka zagadnień ogólnych; , J

1, Lud?® 1 Środowisko stale wchodzą ze sobą w interakcje innymi stówy, wywł²^. wpływ na nasze otoczenie jak ono wywiera na nas

2 Motoffly .. .■»• się poprzez obserwację baz natychmiastowego wzmocr-iiwną tą

3 Ltównlo się 1 nabywanie wiedzy musi być odróżniane od wykonywania SU może nie być niezbędne dle zachowania, którego celem jest przywrojante actt|S jest ono jednak ważne w kierowaniu 1 wywieraniu wpływu na nasze codzienna a

4 Nasze oczekiwania poznawcze i spostrzeżenia wywierają wpływ na to. co topimy, I Świadomość konsekwencji danego zachowania oddziałuje na wypór chowania

5 JesteśmyaWywnym' „przetwarzaczami" Informacji, a nie. jak sądzą behawiayj&i reagującymi w sposób mechaniczny Dzięki istnieniu i funkcjonowaniu procgaógijj czych angażujemy się w samoregulację. oceniając i kontrolując swoje zachowania.

Jak wynika z powyższego zagadnienia poznawcza teoria uczenia się 1 obejmuje me tylko oryginalną szkolę myślenia, aie także teorię poznawczą behawfcnjjj oraz myśli pochodzące z teorii humanistycznej (Mischel, 1987; Mischel i Mtachą¹;^™

Spośród koncepcji zaprezentowanych w tym rozdziale teoria uczenia Się ] ulega najszybszym zmianom Początkowo stanowiła ona teone osobowości apnton^

(Miller i Doilard, 1941); następnie stała się teorią uczenia się przez obserwację (Bandur'

1962). Te dwa ujęcia stopniowo zlewały się ze sobą 1 poszerzały, aby praeksztatót^e® ostatecznie w teorię społecznego uczenia się. Obecnie, w miarę umacniania się wśród j teoretyków przekonania, że behawioryzm i rozwój poznawczy są teoriami 1rafnyn£’|T i nawzajem się nie wykluczającymi, ruch ten coraz bardziej się rozszerza, "'mm

Początkowo teoria uczenia się społecznego była mterakcjonistyczna i na kon¹^mg natura-wychowanie enwironmentalistyczna¹⁶ W miarę rozwoju I asymitowania tacśfc-poznawczei doszło do włączenia epigenezy i pewnych czynników towarzyszą^^y^P stadiom związanym z wiekiem, które to czynniki reprezentują punkt widzenia bać związany z dziedziczeniem.

KRYTYKA TEORII UCZENIA SIĘ Przez kilka dekad, aż do momentu, w którym i Piagetowskie ujęcie rozwoju poznawczego dato nowy sposób widzenia zmtoflrl rozwojowej, behawioryzm byt w Stanach Zjednoczonych teorią dominującą. T#ji|g|f społecznego uczenia się także dokonała zmian w sposobie myślenia niektórych behawiorystów.

Behawioryzm we wczesnym ujęciu Watsona, a następnie pod wpływem Skłonem, stal się teorią żywotną eksperymentalnie. Pomimo to niektórzy badacze miel różne zastrzeżenia wobec teoni Skinnera (DeBeil i Hariess, 1992). Żadna spośród teorii nie uzyskała tak dużego wsparcia empirycznego, jak behawioryzm, ale i tak był on uznawany przez wielu teoretyków za koncepcję niezadowalającą ze względu lą to, iż redukuje on zachowanie do prostych, przypominających działanie robota jednostek S-R, co doprowadziło niektórych do nazwania go teorią mechanicznego człowiek¹. Behawioryzm krytykowano również za niewystarczające wyjaśnienie roli poznania.

Teoria uczenia się społecznego koncentruje się na wzajemnym oddziaływaniu wewnętrznych stanów poznawczych jednostki i jej zachowania społecznego, czego nie uwzględnia behawioryzm Jednak bez włączenia teorii poznawczej, nie wyjaśnię ona wystarczająco poznania. Uczenie się przez obserwację jako wymiar teorii uczenia się społecznego znalazło pewne wsparcie empiryczne, ale brak jest danych eksperymentalnych i precyzyjnych definicji, w pełni potwierdzających behawioryzm Mimo to behawioryzm jest uważany za teorię bardziej naukową niż teoria poznawcza i psychoanaliza

Teorią uczenia się społecznego dodała do behawioryzmu istotny wymiar. Przede wszystkim dzięki uznaniu roli poznania w uczeniu się i tego, Ze uczenie się może przebiegać bez wzmocnienia. Praca Bandury pomogła wyjaśnić bardziej złozone tomy zachowań, które intrygowały krytyków behawioryzmu.

Twierdzili oni. Ze teoria uczenia się społecznego nie jest niczym więcej jak uczeniem się przez obserwację, które z kolei jest tylko zachowaniem naśladowczym. Bandura jest jednak przekonany, ze [udzie, przyglądając się innym łub słuchając ich, mogą symbolicznie konstruować nowe. złożone zachowania.

Teoria Etologiczna

Teoria etologiczna zajmuje się badaniem ludzkiego i zwierzęcego zachowania w środowisku naturalnym. Ta szkoła myślenia, inspirowana początkowo pracami Chariesa Darwina, dąży cło Zrozumienia danego zachowania w jego kontekście ewolucyjnym i kładzie nacisk na rolę instynktu w rozwoju. Do osób. które w znaczącym stopniu przyczyniły się do rozwoju eiologii, zalicza się, poza Darwinem, Konrada Lorenza. Johna Bowlb/ego i Roberta Hinde.

Obserwacja organizmu w warunkach naturalnych pozwała etotogom na zdobycie wiedzy dotyczącej sposobu, w jaki dany gatunek przystosowuje się do środowiska. Etołogowie twierdzą, ze nie zrozumiemy w pełni, dlaczego ptaki budują gniazda, dopóki nie zobaczymy, jak ten rodzaj zachowania chroni je przed naturalnymi drapieżnikami Podobnie, nie można liczyć na zrozumienie rozwoju dziecięcych grup społecznych lub pozycji w hierarchii, dopóki nie dokonamy obserwacji swobodnej zabawy i nie dostrzeżemy, jak i dlaczego powstaje takie zachowanie socjahzacyjne Psychologowie, którzy ograniczają się do badania zwierząt i łudzi w laboratorium, mogą nie zetknąć się z krytycznymi aspektami zachowania. A zatem etołogowie angażują się w obserwację naturalistyczną (Crain, 1965).

Etołogowie uważają instynkty za ważne aspekty zachowania, które trzeba badać, instynkty mają kilka wymiarów Po pierwsze, są one wzbudzane przez specyficzny dla każdego gatunku, ściśle określony bodziec zewnętrzny To, że kura śpieszy z pomocą, gdy jej pisklęta są w niebezpieczeństwie, jest reakcją na wysyłane przez nie sygnały alarmowe (wołanie o ratunek). Podobnie, po usłyszeniu rodzicielskich ostrzeżeń miody bażant będzie szukał schronienia, a młoda kawka będzie leciała za swoimi rodzicami w powietrzu jedynie wówczas, gdy zachowują oni pewien określony kąt lotu i szybkość. Takie ochronne zachowania rodziców przejawiane wobec potomstwa, choć różniące się treścią, nie są obce także i gatunkowi ludzkiemu (Crain, 1985; Miller, 1989; Thomas, 1992).

ETOLOGIA I BADANIE OKRESÓW KRYTYCZNYCH Etołogowie twierdzą, że u niektórych gatunków wyposażonych w instynkty istnieje okres krytyczny Jak dowiedzieliśmy sie z poprzedniego rozdziału, okres krytyczny jest czasem, w którym

Enwironmentalistyczna. czyli nawiązująca do enwironmentalizmu - poglądu taoretyczrwjjfc,-

zgodnie z którym decydujący wpływ na rozwój człowieka wywierają czynniki środowiskową, a flis dziedziczne (przyp. tłum.).