DSC07013 (2)

56 Stanisław Kawula

Szczególnie dla małych dzieci rodzina jest miejscem intensywnego oddzia. ływania wychowawczego. Jest ona główną, najskuteczniejszą instytucją transmisji kultury ogólnospołecznej oraz klasowarstwowych i środowiskowych subkultur. Aczkolwiek w tym względzie dochodzi niejednokrotnie do kolizji na styku rodzi-na-subkultury młodzieżowe (np. destrukcyjny wpływ sekt).

Tak rozumiane wychowanie pokrywa się w zasadzie z pojęciem socjalizacji dziecka w rodzinie. Na temat wychowania i socjalizacji panuje wiele różnorodnych i kontrowersyjnych poglądów. Nie chciałbym omawiać ich ani krytykować, gdyż jest to problem dość luźno związany z tematem niniejszej pracy. Trzeba mieć jednak pewną jasność stanowiska w tym zakresie. Pragnę jedynie zaznaczyć, iż w tym względzie przyjąć można w pełni pogląd K. Przecławskiego, który proponuje, aby pojęcie socjalizacji odnieść do procesu zmian zachodzących w osobowości człowieka (wychowanka), a pojęcie wychowania do procesu powodującego socjalizację. Stąd też proces socjalizacji jest procesem dokonującym się wewnątrz osobowości, polegającym na przekształceniu się osobowości jednostki m.in. pod wpływem czynników społeczno-kulturowych. Wychowanie jest czynnikiem powodującym przekształcanie się osobowości w kierunku społecznie pożądanym, jest to droga do socjalizacji, a socjalizacja jest skutkiem wychowania (K. Przecławski, 1971, s. 12—19).

Sądzić można, że są to dwa aspekty tego samego zagadnienia i tak można, i chyba trzeba, również pojmować proces wychowania w rodzinie.

Należy jednak zdawać sobie sprawę z pewnych rodzajów oddziaływań wychowawczych rodziny, które - ze względu na różne natężenia elementów naturalnych, spontanicznych, bezrefleksyjnych oraz celowych, refleksyjnych — mają różną postać.

Już Z. Mysłakowski słusznie zauważył, iż w nauce o wychowaniu dość powszechnie przyjmowane jest rozróżnienie między samorzutnymi a intencjonalnymi (planowymi) czynnikami wychowania. Samorzutnymi czynnikami — zdaniem My-słakowskiego - nazwiemy takie, które wynikają z ogółu faktów i warunków życia społecznego w danej grupie i nie są wyrazem niczyjej woli pedagogicznej w ciaśniejszym tego słowa znaczeniu. Zaś K. Sośnic ki uważa, że człowiek obraca się w sytuacjach pedagogicznych i sytuacjach obojętnych pedagogicznie. Chociaż, jego zdaniem, najczęściej spotykamy sytuacje, które łączą w sobie składniki pedagogiczne i obojętne pedagogicznie (K. Sośnicki, 1973, s. 10).

Przyjmując wskazania obu autorów w stosunku do środowiska rodzinnego, wyróżniamy w jego ramach z jednej strony wpływy spontaniczne, niezamierzone wychowawczo, z drugiej zaś refleksyjne, świadome działania wychowawcze rodziców skierowane na dziecko.

Mając na uwadze te dwie ekstremalne tendencje wychowania, można w rodzinie wyróżnić kilka odmian tych oddziaływań oraz sytuacji je wywołujących:

1.    Oddziaływania niezamierzone, obojętne z wychowawczego punktu widzenia. Trzeba tu zaznaczyć, ii w życiu rodziny praktycznie nie ma takich sytuacji, które byłyby wychowawczo obojętne, chociaż teoretycznie można założyć ich istnienie. Są to raczej te sytuacje rodzinne, które są dobrze znane wszystkim członkom rodziny, zwyczajne, codzienne i nie powodują nowych przeżyć (np. zasuwanie zasłon okiennych).

2.    Oddziaływania rodzinne niezamierzone, lecz nieobojętne z wychowawczego punktu widzenia. Wynikają one z całokształtu życia rodziny i mogą mieć wpływ dodatni i ujemny na kształtowanie osobowości dzieci. Przykładem mogą tu być ustawiczne kłótnie małżeńskie w obecności dzieci, czytelnictwo książek, czasopism i gazet przez rodziców, polecenia wydawane dzieciom przez rodziców dla spełnienia różnych czynności mających inne cele, nie tylko wychowawcze (np. zrobienie zakupów) itp. Są to oddziaływania właśnie przez naturalne uczestnictwo w życiu rodziny, brak im jednak wyraźnych zamiarów wychowawczych.

3.    Zamierzone oddziaływania wychowawcze rodziców, ale zorientowane na realizację celów samej rodziny jako grupy. Przykładem może być świadome powierzenie dzieciom opieki nad młodszym rodzeństwem, przydział określonych obowiązków w domu (np. sprzątanie) i poza domem (np. praca w polu), kształtowanie określonych umiejętności praktycznych itp.

4.    Zamierzone oddziaływania wychowawcze rodziców (także starszego rodzeństwa lub krewnych), zorientowane także na realizację celów wychowawczych obowiązujących w społeczeństwie globalnym. Jest to oddziaływanie wychowawcze sensu stricte i umożliwiające włączenie rodziny w ogólnospołeczny system wychowawczy. Idzie w nim np. o przekazywanie dziecku dorobku i tradycji społeczeństwa w zakresie kultury, o kształtowanie społecznie pożądanych postaw, o stwarzanie dzieciom właściwych warunków do nauki szkolnej, o zaszczepianie społecznie wartościowych aspiracji i dążeń. Jest to także selekcja pozarodzinnych wpływów docierających do dzieci z różnych źródeł, np. z filmów, audycji telewizyjnych, widowisk artystycznych, imprez sportowych.

W świetle tego, co zostało dotąd powiedziane, widać, że rodzina jako instytucja wychowania naturalnego oddziałuje na swoich członków w ten sposób, iż występują tam przeplatające się elementy wychowania bezrefleksyjnego i refleksyjnego.

Dlatego też zasadniczymi mechanizmami procesu wychowawczego w rodzi-/ nie są: 1) mechanizm naśladownictwa i identyfikacji - idzie tu przede wszystkim o funkcjonowanie przykładów i wzorów ze strony rodziców w różnych zakresach, które stają się przedmiotem naśladownictwa i identyfikacji dla dzieci, szczególnie w młodszym wieku; 2) mechanizm kontroli społecznej, który współwystę-puje z systemem szeroko pojętego nagradzania i represji (system kar i nagród);

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Skan(2) 20 Gry i zabawy - paluszkoweMakaronowy naszyjnikCo należy zrobić Dla małych dzieci makaron
DSC07015 (2) 60 Stanisław Kawula rozwoju i wychowania dzieci. Rozwoju emocjonalnego właściwie nie ud
DSC07047 200 Stanisław Kawula2. Dynamika badanych ciągów rodzinnych a start oświatowy dzieci i młodz
<Bfogosfawiony ‘Edmund (Bojanows^i Nauczyciel (Boży, dla małych dzieci ochronią
www.yummy.pl Darmowe gry językowe dla małych dzieci. Przedszkolaki -YUMMY.pl
Hanna Trawińska Hanna TrawińskaZabawyrozwijające dla małych dzieci
20 I. Bajki dla małych dzieci Spierali się tak przez dłuższy czas, aż wreszcie Smoczek postawił na s
1253372674 by artemis0P0 Anime "Bajeczki dla małych dzieci"-Zastanów się zanim to powiesz
12 I. Bajki dla małych dzieci -    Chodź do drugiego pokoju - powiedział Szczur Stano
98 99 (7) 98 WADY KOŃCZYN DOLNYCH Ryc. 97c14. Przykładowy zestaw ćwiczeń kończyn dolnych dla małych
26 1. Bajki dla małych dzieci I Zuch nie odważył się nikomu poskarżyć. Wiedział, że z Paskudą nie ma
ZABAWY RODZINNE DLA MAŁYCH DZIECI1. Tor przeszkód Kawałki tasiemki lub sznurka przyklejamy papierową
ĆWICZENIA W ZABAWIE DLA MAŁYCH DZIECI 1. PRZESYPYWANIE Przygotujmy kilka pojemników i drobne, sypkie
4(5) 16 I. Bajki dla małych dzieci -    Dobrze, podaj mi książkę, synku. -
5(2) 18 I. Bajki dla małych dzieci patrz, jaki on jest. Nawet jeszcze śpi z tobą w twoim legowisku,
6(2) 20 I. Bajki dla małych dzieci Spierali się tak przez dłuższy czas, aż wreszcie Smoczek postawił

więcej podobnych podstron