DSC06375 (3)

Geneza i geologia oceanów 85

do +800 y, przy czym w wielu regionach równolegle do przebiegu Grzbietu Srodkowoindyjskiego zarysowują się pasmowe anomalie o długości kilkuset kilometrów i szerokości 10-20 kilometrów (np. w Zatoce Adeńskiej). Wysokie są także anomalie wartości strumienia cieplnego, przewyższające 2,5 cal/s; stwierdzono je w wąskiej strefie grzbietów oceanicznych, nie przekraczającej 100 km od osi. W odległości 300-400 km od grzbietu, tj. na obszarach basenów, rejestruje się minimalne wartości.

Aktywność sesjmiczna o średniej intensywności przejawia się na Oceanie Indyjskim przede wszystkim wzdłuż grzbietów oceanicznych i wzrasta lokalnie wzdłuż rozłamów transformacyjnych. Epicentra trzęsień, w regionie południowo-wschodnim oceanu, związane są z aktywną strefą alpejską, ciągnącą się od Archipelagu Indonezji przez Himalaje do europejskiego regionu śródziemnomorskiego. Ważnym więc elementem strukturalnym tego oceanu jest Sundajski Łuk Wyspowy, należący do najbardziej skomplikowanych obszarów ziemskich, gdyż łączą się tu dwie wielkie strefy alpejsko-himalajska z pacyficzną. Rozwój stoku kontynentalnego jest wynikiem narastania stref fałdowych w stosunku do Masywu Indochińskiego. Jest to szczególny przykład rozrastania się kontynentu w stronę podłoża oceanu. Procesy te przebiegają nadal, a ich odzwierciedleniem jest morfologia podwodnej części łuku, współczesne warunki powstawania osadów oraz wyjątkowo wysoka sejsmiczność i aktywność wulkaniczna [Rtihle].

Materiał osadowy gromadzony na dnie oceanu pochodzi z dwu głównych źródeł. Pierwszym są osady zawierające składniki terygeniczne pochodzące z otaczających lądów. Natomiast drugim - osady pelagiczne, występujące głównie w południowej części oceanu. Związane są one z wysoką produktywnością biologiczną strefy antarktycznej, w tym szczególnie z bogatym rozwojem okrzemek. Duży udział materiału terygenicznego charakterystyczny jest dla tych basenów oceanicznych, które sąsiadują z obszarami kontynentalnymi i podlegają intensywnej denudacji. Wyrównywanie powierzchni dna basenów odbywa się przy równoczesnej akumulacji składników biogennych. Analiza ilości materiału osadzanego na dnie tego oceanu wskazuje, że największą objętość mają osady stożków rzecznych, wynoszące 7,28 • 10⁶km³ (34%). Znaczącą rolę odgrywa również akumulacja z dorzecza Sindhu (Indusu) (9,9%), a następnie rzek płynących z równin akumulacyjnych wschodniej części Afryki i Madagaskaru (22,6%). Ilość materii organicznej w osadach południowej części oceanu dochodzi do 13,4%. Ogólna objętość luźnych osadów dna (z wyjątkiem basenów wokół Antarktydy) osiąga 21,25 • 10⁶ km³. W ukształtowaniu powierzchni dna istotny jest wpływ prądów przydennych. Szczególnie wyraźny jest ich wpływ na wyrównywanie powierzchni dna w wąskich cieśninach i zatokach, co wiąże się z przypływami i odpływami wielkich rzek.

Ocean Spokojny

Ocean Spokojny (Pacyfik) wpisany do dziennika okrętowego w 1520 r. jako Morze Spokojne (marę Pacifico), później znany jako marę Furiosum, istotnie należy do oceanów burzliwych. Zajmuje on powierzchnię 179,7 min km². Jego rozciągłość południkowa wynosi około 15 800 km, a równikowa około 20 350 km. Średnia głębokość wynosi 4028 m.

Ocean ten zdecydowanie wyróżnia się od innych hetergenicznością budowy podłoża (z wyjątkiem brzeżnych części płyty antarktycznej, która odznacza się niską sejsmicznością i słabym współcześnie wulkanizmem). Hetergeniczność podłoża wyraża się obecnością wzajemnie nakładających się i przecinających różnowiekowych uskoków. Pod względem strukturalno-tektonicznym w obrębie Pacyfiku wyróżnia się 8 obszarów:

- południowo-zachodni, reprezentowany przez płytę indo-australijską;

- centralny, obejmujący płytę pacyficzną;

- zachodni, obejmujący płytę filipińską;

- wschodni, reprezentowany przez płyty Na-zca, Gorda, Juan de Fuca, Cocos;

- południowo-wschodni, obejmujący część płyty antarktycznej, która występuje również w południowej części Oceanu Atlantyckiego i Oceanu Indyjskiego.

Geneza Oceanu Spokojnego wiąże się z rozwojem i oddziaływaniem otaczających go płyt kontynentalnych. Charakterystyczną cechą jest występowanie wokół płyty pacyficznej rowów oceanicznych (Kurylski - 10 542 m, Filipiński -10 540 m, Mariański - 11 034 m, Japoński, Aleucki, Tonga czy Peruwiański i in.). W podłożu płyty pacyficznej najstarsze są osady mezozoiczne (jurajskie) o wieku około 150 min lat. Najstarsza skorupa oceaniczna występuje w zachodniej części Pacyfiku, gdzie stwierdzono osady o wieku 100-150 min lat. Podłoże oceanu świadczy o jego wielokrotnej i systematycznej przebudowie. Stoki kontynentalne południowej i środkowej Ameryki oraz morza marginalne wschodniej Azji i Australii świadczą równocześnie o młodości niektórych części tego oceanu.

Swoistą cechą dna Pacyfiku jest zgodność wielkich elementów morfostrukturalnych. Zaburzenie porządku geomorfologicznego rejestruje się na ob-