DSC08230

ftrty Biiiwwhki, Styl potoczny

z tym większej obrazowości, metaforyczności, a takie na ogromnym bogactwie dubletów, tj. równoznacznych wyrażeń służących nie tyle nazywaniu rzeczy, ile ekspresji i zabawie językowej. Na przykład głowa ma w potocznej, kolokwialnej polszczyźnie około 120 synonimów: arbuz, bania, baśka, cekaem, czajnik, czambuł, czapa, czerep, grzywka, kafel, kalafior, kapituła, kapusta, kiepeła, krówka, lampa, łeb, łepetyna, makówka, micha, mózgownica, sufit, śmietniczka, pała, żarówka itp. (Lubas, 1978, s. 147). Przeważają pełne obrazowości, żartobliwe metafory.

Bliższa analiza rejestru emocjonalnego wykazała, że nie dubluje on bynajmniej całego słownika neutralnego, podstawowego, lecz tylko jego wybraną, stosunkowo niewielką część, dotyczącą człowieka, jego zachowań fizycznych, psychicznych i społecznych, cech umysłu, stosunków międzyludzkich. Są tu też wyrażenia ogólnie określające zdarzenia dobre lub złe {frajda, zadyma, huc-pa, klops, normalka). Siatka nominatywna tego słownictwa jest jednak „zaskakująco defektywna* (Butder, 1978a), brak w niej np. wyrazów dotyczących aktywności artystycznej, zawodowej i społecznej, brak też swoistych nazw poszczególnych posiłków (poza słowem kolaja), prawie brak wykładników słownych miary (jest tylko kawalątko i kupa), nie ma (albo prawie nie ma) własnych jednostek nazywających rośliny i zwierzęta, precyzujących położenie w przestrzeni, relacje czasowe, właściwości fizyczne przedmiotów, militaria, realia związane z rolnictwem (Buttler, 1978a, s. 44-45).

Istotne jest to, że najważniejsze cechy rejestru zarówno neutralnego, jak emocjonalno-kolokwialnego są dla nich obu wspólne: wiążą się ze sferą codzienności, odnoszą się wprost do człowieka i jego otoczenia w warunkach dosc elementarnego bytowania. Oba rejestry cechuje antropocentryzm i konkretność.

Drugie zróżnicowanie stylu potocznego: rejestry swobodny i staranny

Znany ze szkoły problem odpowiadania „pełnym zdaniem” dobrze pokazuje, na czym polega drugie istotne zróżnicowanie środków stylu potocznego, powodowane przez sytuację, a obejmujące składnię, fonetykę, słownictwo wypowiedzi (ustnych, ale w dużym stopniu też pisanych). Gdzie spotkałeś Piotra? Na Świętokrzyskiej. Odpowiedź eliptyczna jest normą w swobodnej konwersacji. Gdzie urodził się Mickiewicz? Mickiewicz urodził się w Zaosiu koło Nowogródka. Odpowiedź „pełnym zdaniem” jest wyznacznikiem staranności założonej przez wzór zachowania się w sytuacji szkolnej, jest też ostentacyjną oznaką dery polszczyzny starannej stanowi?;

Drugie zróżnicowanie stylu potocznego: ęcjcsiry swobodny i naranny

normę w kontaktach partnerów nierównorzędnych: uczeń - nauczyciel, młodszy - starszy, podwładny - przełożony.

Zróżnicowanie form starannych i swobodnych obejmuje poziom wymowy (proszę, widzę, sześćset, jabłko, przyszedł wobec proszę, widzę, szejset, jabko, przyszed), słownictwa (kolega, dziewczyna, nauczyciel wobec kumpel, babka, belfer)', konstrukcji morfologiczne-składniowych (w wariancie swobodnym pojawia się np. orzeczenie zaimkowe: Co ona się umęczyła, u tego, nikt nie wie; orzecznie z <?#<wi-przytoczeniem: puścił karabin i bęc, upa dł; orzeczenie podwojone: wziął i zrobił; zabrał się i poszedł), konstrukcji składniowych (To były piękne dni wobec Cóż to były z a dni!). Swobodny rejestr form potocznych obfituje w obrazowe frazeologizmy typu mieć muchy w nosie albo wstać lewą nogę ‘być w złym humorze’ (patrz hasło: Frazeologia) i konwencjonalne połączenia wyrazowe o wyspecjalizowanych funkcjach tekstotwórczych typu co słychać?, o co ci właściwie chodził, co jest graneł (patrz hasło: Frazematykd). Do swobodnego rejestru form należą też mechanizmy tematyzacji polegające na projekcji członu tematycznego (zwykle wzmacnianego zaimkiem ten) i markowaniu jego miejsca w zdaniu zaimkiem, np. Selekcja - jaka ona powinna byćł Albo: Ta praca - trzeba ją zacząć! Taki mechanizm tematyzacji pojawia się już także w starannych skądinąd rozmowach telewizyjnych: Te w dorobek Filharmonii Warszawskiej - myślę, żerny go nie zmarnowaliśmy. Albo: A to twoje uwielbienie dla Beatlesów ono zaczęło się, kiedy miałeś ile latł

Oba rejestry, swobodny i staranny (wysoki), podlegają jeszcze dalszemu rozwarstwieniu, które może prowadzić do wyodrębnienia nawet kilku węższych stref, jak pokazują np. synonimy słowa wymiotować, książkowe wo-mitować, staranne zwracać, żartobliwe haftować, dosadne rzygać,

Koniecznie wypada odnotować w tym miejscu istnienie ekspansywnego współcześnie rejestru wulgaryzmów z nieliczną, używaną na zasadzie słów-wytrychów (słów do wszystkiego) grupą nazw genitaliów, fekaliów i zachowań seksualnych. Rejestr ten można określić jako „niski”.

W literackiej transpozycji Jacka Ciszewskiego potoczny, koleżeński dialog marynarzy przybiera taki oto kształt:

A Wojtek ciągle pytał:

-    A festiwale u was jakieś sął

-    Jakie tam festiwale - skrzywił się Czesiek. - Dmuchniesz, kurdebaląns, jedno piwo za dużo i już cię, kurza twarz, wpiszą do żumala.

-    Karakony na statku macieł

-    Nie. Czasem jakiś się napatoczy, to pędzimy. Nowy statek, jeszcze się dranie nie zadomowiły - odparłem.

-    Pędzicieł- Wojtek zaprotestował pytaniem, - Myśmy mieli takiego jednego, kurza mać, i karmiliśmy go codziennie piwem. Ubóstwiał.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
122 Jerzy Bartmiński, Styl potoczny z tym większej obrazowości, metaforyczności, a także na ogromnym
122 Jerzy Bartmiński, Styl potoczny z tym większej obrazowości, metaforyczności, a także na ogromnym
122 Jerzy Bartmiński, Styl potoczny z tym większej obrazowości, metaforyczności, a także na ogromnym
WSP J POLM18 Jerzy Bartmimkif Styl potoczny 122 z tym większej obrazowości, metaforyczności, a także
DSC08227 116 Jtrzy ftmmhiski, Styl potoczny Dodaje przy tym: „Takie znaczenie wyrazu demokracja spre
DSC08228 (2) 118 Jaty Rartmiński, Styl potoczny Bo nawet nie to, wiesz, ale po prostu, żeby toto prz
DSC08229 (2) i Mm* ------- Jtny Btrtmufski, Styl potoczny sfery takie, jak moralność (dobry, zły, kr
DSC08232 (2) 126 Jerzy Barimiński, Styl potoczny kiem, rozmówcą czy tylko słuchaczem styl potoczny w
CCF20091231002 124 Odpowiedzialność i styl się tym dziwnym owadem.1 Zwróćmy uwagę na fakt następują
kozio? ofiarny2 tym większą ma szansę ściągnąć na swoją głowę gromy. Ułomność F.dypa, jego przeszło
pic 11 06 142507 124 Odpowiedzialność i styl się tym dziwnym owadem.1 Zwróćmy uwagę na fakt następu
FunkcjonowanieRynku R03 4 095 popyt konsumentów na produkty i usługi, tym większy jest jego wpływ na
FunkcjonowanieRynku R1164 365 produktami, tym większe są bariery wejścia na rynek, które napotyka sp
Egzamin z Mikroekonomii (1,3) tym większa, w budżecie i im irn na dobro jest na to dobro W *3 Tcst
pic 11 06 142507 124 Odpowiedzialność i styl się tym dziwnym owadem.1 Zwróćmy uwagę na fakt następu
WSP J POLM12 116 Jerzy Banwirisk:, Styl potoczny Dodaje przy tym: „Takie znaczenie wyrazu demokracja
116 Jerzy Bartmiński, Styl potoczny Dodaje przy tym: „Takie znaczenie wyrazu demokracja sprecyzowałe

więcej podobnych podstron