DSC06389 (2)

Geneza i geologia oceanów 99

szość z nich wykonana była w strefie od równika do 40° szerokości północnej. W pokrywie osadowej tego oceanu najstarsze są osady jurajskie. Zalegają one bezpośrednio na bazaltach, w rejonie 30° szerokości północnej, po obu stronach Grzbietu Śródatlantyckiego. W zachodniej części Pacyfiku osady wymienionego wieku mają również największe rozprzestrzenienie w rejonie tegoż równoleżnika. Najpełniejszy profil osadów jurajskich na Atlantyku stwierdzono w wierceniu DSDP nr 367, wykonanym na głębokości morza 4748 m. Bazalty toleitowe fundamentu oceanicznego zalegają na głębokości od 1144 do 1153 m poniżej dna. W zachodniej części wiek fundamentu bazaltowego wyznacza obecność anomalii magnetycznych M-25 i M-16, zaś w części wschodniej M-22. Pokrywają je osady górnej jury, które są reprezentowane przez czerwono-brunatne wapienie, margle i muły wapienne (oksford-kimeryd) z nanoplanktonem, otwomicami i podrzędną ilością amonitów. Wyżej zalegają wapienie barwy szarej, przewarstwione wkładkami zielonoszarych margli, iłowców i krzemienie, zaliczane do górnej jury i dolnej kredy (hoteryw). Łączna miąższość osadów jury wynosi około 196 m. Powyżej występują wapienie barwy jasnoszarej, przewarstwione zielonymi marglami i czarnymi iłowcami, zaliczane do dolnej kredy (hoteryw-apt). Przechodzą one w iłowce i czarne mułowce ilasto--bitumiczne turonu. Miąższość osadów kredy przekracza 300 m. Przykładowo, w wierceniach DSDP nr 366, nr 366A i nr 17* brak jest osadów jury, a miąższość osadów górnej kredy (mast-rycht) wynosi około 200 m. Osady kredy występują również po obu stronach grzbietu, w rejonach pomiędzy liniowymi anomaliami magnetycznymi M-16 i M-0.

Trzeciorzędowe osady paleogenu reprezentowane są przez paleoceńskie i eoceńskie wapienie margliste, iły pelagiczne i zeolitowe, często z domieszką hematytu i fosforytów (wiercenie nr 19). Osady te są często przewarstwione wkładkami piasków kwarcowych. Pokrywają one ciągłym kompleksem osady kredy górnej, a ich miąższość dochodzi do około 600 m (wiercenia DSDP nr 366, nr 366A, nr 367, nr 368). Brak jest w tych wierceniach osadów oligocenu, które występują tylko lokalnie, np. w wierceniu nr 19.

Z kolei osady neogeńskie (od miocenu po plio-cen) wykazują największe rozprzestrzenienie od skłonu grzbietu oceanicznego do lądów. Repre

zentowane są one w północnej części oceanu przez muły ilaste radiolariowe i forami ni Terowe,

0 miąższości do około 125 m. Obecność osadów czwartorzędowych, o miąższości dochodzącej nawet do około 200 m, stwierdzona została również w wierceniach nr 366, 367, 368. Osady czwartorzędowe, w atlantyckiej strefie tropikalnej, odpowiadają strefie Globorotaria truncatulinoides, zaś osady holoceńskie występują tylko lokalnie

1 odpowiadają podstrefie Globorotaria fimbrsiata [Szniukow i in., 1989].

Wyniki wierceń „Glomar Challenger”, wykonane na Oceanie Indyjskim w 1972 r., zdecydowanie zmieniły poglądy o budowie geologicznej tego oceanu. Potwierdziły mezozoiczny wiek jego powstania, tj. około 150 min lat temu. Podobnie jak w poprzednio omówionych oceanach, budowa pokrywy osadowej jest odzwierciedleniem zmieniających się warunków sedymentacji. Odznacza się ona stopniowym przyrostem miąższości osadów od dolin ryftowych do kontynentów. Wykazuje przy tym duży stopień skomplikowania budowy. Stąd wcześniejsze poglądy o ciągłym, nieprzerwanym charakterze jej formowania uległy ostatnio zmianie. W pokrywie osadowej stwierdzono nieciągłości oraz brak wielu ogniw lito-stratygraficznych oraz dużą regionalną i lokalną zmienność osadów, które odzwierciedlają zmiany intensywności przebiegu procesów rozmywania, jak też wielokrotnej redepozycji składników osadów. Osady odznaczają się bardzo wysokim udziałem materiału terygenicznego, pochodzącego z intensywnej denudacji otaczających lądów, doprowadzonego do oceanu przez rzeki. W osadach zalegających na głębokościach poniżej 3500 m brak jest bioklastów wapiennych. Obecność osadów jury została stwierdzona wierceniami w rejonie Rowu Jawajskiego (którego fundament wiekowo odpowiada anomaliom M-23, M-24 i M-25) oraz w przybrzeżnej części na południowy wschód od Afryki. Osady nie występują w północnej części oceanu, gdyż jak się przypuszcza, jest to obszar najmłodszy. Wiek osadów jury (oksford-ty-ton) określony został na podstawie nanoplanktonu. Reprezentowane są one przez wapienne iłowce i brekcje bazaltowe o miąższości do około 10 m. Niewielka liczba wykonanych wierceń DSDP nie wyklucza możliwości ich występowania w innych rejonach oceanu. Osady kredy wykazują znacznie większe rozprzestrzenienie i występują zarówno w pobliżu zachodnich wybrzeży Australii (na pół-

Wiercenia o numerach od 13 do 22 wykonano na przełomie 1968/1969 w 3 rejsie „Glomar Challenger" pod kierunkiem Maxwell, von Heezen (wyniki badań przedstawione s<i w Inilial Report DSDP 1970, vol. 3, natomiast wierceniu o numerach od 366 do 370 wykonano w 41 rejsie (luty-kwiecień 1970), pod kierunkiem Lancelot, Scibold (wyniki budnń przedstawione sit w Initial Report DSDP 1977, vol. 41).