DSCF0071
52
Autor i dzieło
nia się pismem łacińskim oraz - do pewnego stopnia - intencji, które kierowały nim w czasie ucieczki ze służby carskiej. Pennington pisze, że Kotoszychin przyjął „polsko brzmiące nazwisko". Takie określenie nie jest precyzyjne. W rzeczywistości nazwisko ma, o ile tak można powiedzieć, cechy mieszane: polsko-szwedzkie. A najtrafniej byłoby powiedzieć: słowiańsko-szwedzkie. Aby to wyjaśnić, należy przywołać wszystkie znane zapisy pseudonimu używanego przez Kotoszychina oraz ustalić, od kiedy zaczął się nim posługiwać. Jeżeli chodzi o zapisy pseudonimu, to znajdujemy je zapisane literami łacińskimi przez samego Kotoszychina na listach skierowanych do króla Szwecji Karola XI z marca 1666 roku” i do Rady królestwa Szwecji datowane tego samego dnia”. W obu wypadkach podpisał się „Iagan Alexander Selic-ky", używając liter łacińskich oraz cyrylicy, inicjałami swego prawdziwego nazwiska - Grigorij Karpowicz Kotoszychin: T.K.K. Następne zapisy pseudonimu pochodzą z not określających autorstwo rękopisu jego dzieła i z biografii dołączonej do tłumaczenia tego dzieła na język szwedzki wykonanego przez Barckhusena. Ten ostatni w tytule swego tłumaczenia z 1682 roku zapisał pseudonim G. K. Kotoszychina jako „Jagan Alexander Selitzki"1 2 3. W biografii Kotoszychina poprzedzającej to tłumaczenie Barckhusen podał jego pseudonim jako „Selitski"4 w tytule, a w tekście jako „Johan Alexandre Seliski"5. W nocie określającej autorstwo rękopisu Kotoszychina (sam poddiaczy nie podpisał swojego dzieła) prawdopodobnie szwedzki podróżnik i slawista, J. G. Sparven-feld (1655-1727)6, zapisał cyrylicą kolejną wersję pseudonimu - „Iwan Aleksandr Sielickij"7. W układzie chronologicznym mamy więc nastę-
pujące formy zapisów. Sporządzone własnoręcznie przez Kotoszychina, łacińskimi literami: „Iagan Alexander Selicky". Sporządzone przez innych: (1) imię - „Jagan/Johan/Iwan" (to ostatnie zapisane cyrylicą);
(2) nazwisko: „Selitzki/Selitski/Seliski/Sielicki(j)" (to ostatnie zapisane cyrylicą). Zajmijmy się najpierw analizą zapisów sporządzonych przez samego Kotoszychina. Zapis „lagan" jest formą zapisu imienia „Johan", czyli „Jan" w języku szwedzkim. Imię „Johan" zapisane jako „Ja-han" w tekście ruskim pisanym literami łacińskimi jest potwierdzone w tekstach pochodzących z Wielkiego Księstwa Litewskiego. Wymowę imienia „Johan" przez Rosjan, jako „Jagan" lub „Jahan", znajdujemy na przykład w diariuszu poselstwa Lwa Sapiehy do Moskwy w 1600-1601 roku: „Swieyskoy Jahan Korol"8. „H" dźwięczne w języku kancelaryjnym Wielkiego Księstwa Litewskiego oddawano w zapisie cyrylicą przez „r", a w zapisie literami łacińskimi przez „h". W języku rosyjskim natomiast oddawano „h" pisząc cyrylicą przez „r" w transliteracji na „łacinkę" przez „g". W XVII wieku nieustalono jeszcze w praktyce kancelaryjnej Moskwy ortografii zapisu tekstów ruskich literami łacińskimi. A Kotoszychin dobrze znał tylko praktykę pisania ze skryptoriów kancelaryjnych. Wobec tego mógł zapisać swoje imię, któremu nadał formę szwedzką „Johan", albo przez „h" zgodnie z tradycją Wielkiego Księstwa Litewskiego, albo przez „g", dokonując po prostu transliteracji z cyrylickiej litery „r". Grigorij Karpowicz wybrał to drugie rozwiązanie. Natomiast samogłoska „a" zamiast „o" wynika z właściwości fonetycznych języka rosyjskiego, tzw. akania. Zapis szwedzkiego imienia „Johan" jako „HaraH" („Jagan" we współczesnej transliteracji lub „lagan" według zapisu Kotoszychina) odnajdujemy w źródłach rosyjskich z XVII i XVIII wieku. W sprawozdaniu z rozmów rosyjsko-szwedzkich toczących się w latach 1617-1618, związanych z podpisanym w 1618 roku traktatem pokojowym w Stołbowie, występuje członek Rady królestwa, Johan Skytte, którgo imię zapisano jako „HaraH"9. Nie mylono nigdy zapisu polskiego imienia „Jan" ze szwedzkim „Johan". „Jan" było zapisywane przez Rosjan jako „Hh", natomiast „Johan" jako „HaraH": Jan Kazimierz 1 „Hh Ka3WMep" i Jan Gniński - „Hh Thmht>ckm"10, Johan Bę
Grigorij Kotpsixm, O Rossii v carstvovanie Alekseja Mixajlovića. Appendice II, s. 760-761.
Tamże, s. 761-762.
Pełny tytuł tłumaczenia: „Nagra Ryskę Ceremonier fórst beskresne och i Pen-nan forfaitade width A°1667. vppa Muskov,itisk Sprak af en Rysk Cantzelist Jagan Ale-xander Selitzki [podkr. - R Ł.J, soiń han sigh nSmde. Dhe sedermehra ara ofwer-satte oppl wart K. F&dernesłands i Swerige infódde och Ofwelige Tungomahl aff Kongl. Mayestetz Translatore i det Muscovitiske SprAkt Olof Diedrichsson Barckhusen, Wiburgo Carelio Datum Stockholm d. 24 Junij A° 1682" (H. KopicyHOB, H. KajianoB, TlpeducAoBue ko Bmopouy usćamao (1859), s. X).
* Tamże, s. XV.
Tamże, s. XIX.
U. Birgeg&rd, M. T. CnapBeutpeAbd u ezo AeKcuKozpa<punecKue po6omu, „Scando-Slavica" 19 (1973), s. 135-141.
się Iwanem Aleksandrem Sielickim, [wynik] pracy w Sztokholmie [w] 1666 i 1667 [roku]" (H. KopicyHOB, H. KajianoB, TlpeducAoBue ko Bmopouy usdaHuio (1859), s. XI).
Autor diariusza zapisał w ten sposób słowa odpowiedzi Rosjan na propozycje delegacji Rzeczypospolitej: Elijas Pilgrimovijus, Didżioji Leono Sapiegos pasiuntinybe j Maskua, 1600-1601 m., parenge J. Kiaupienć, Vilnius 2002, s. 48.
Poccuh u LLIBeijUH 0 nepBou noAoBuue XVII Bem, [przekł. K. flkyGoB], Mocsba 1897, s. 44-47, 49.
Zob. zapisy z opisu Archiwum Kolegium Spraw Zagranicznych z 1732 roku. B. W. fajrbuoB, C. 71. Typw/iOB, Onucb doKyMeumoB MockoBckozo Apxu0a KoAAtsuu Uh-
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
DSCF0065 40 Autor i dzieło daje się też zrozumiałe w świetle jego zamiaru zyskania przychylności i o
DSCF0069 48 Autor i dzieło Już po wysłaniu tej odpowiedzi do Nowogrodu przyjechał do Narwy 9 styczni
DSCF0063 36 Autor i dzieło carskiej. Kotoszychin pisał, że znalazł się wobec propozycji księcia Juri
DSCF0067 44 Autor i dzieło do Narwy na początku października 1665 roku pokrywa się z trasami podróży
DSCF0068 46 Autor i dzieło Od momentu pojawienia się Kotoszychina w Lubece jego biografia staje się
DSCF0074 58 Autor i dzieło ima czy też domyślania się sensu wypowiedzi w języku polskim nab ,
DSCF0059 28 Autor i dzieło był jednym z kilkuset poddiaczych pracujących w moskiewskich pri-kazach,
DSCF0062 34 Autor i dzieło na i pośrednio AdoJfa Ebersa, szwedzkiego dyplomaty przebywającego w Mosk
DSCF0064 38 Autor i dzieło 38 Autor i dzieło oryginał zaginął, ale wcześniej została wydrukowana. Re
DSCF0066 42 Autor i dzieło Naszczokin prowadził politykę niezgodną z wolą cara i wolą bojarów. Kotos
DSCF0070 50 Autor i dzieło czywistości w czasie negocjacji strona rosyjska nie poruszyła sprawy Koto
DSCF0073 56 Autor i dzieło „świetnie znający język polski"10*, który go pocieszał i przygotowyw
DSCF0075 60 Autor i dzieło (XVI-XVII wiek), to zjawiskiem typowym jest brak oryginału i znaczna licz
DSCF0076 62 Autor i dzieło mu obszerny komentarz. Autorem przekładu i komentarza jest Benjamin UrofP
DSCF0078 66 Autor i dzieło systemu prikazów jest właściwie prezentacją organizacji i działania urzęd
DSCF0016 kańczugiem lub rózgami wahała się jednorazowo od 10 do 100. Niektórzy odbierali plagi perio
więcej podobnych podstron