DSC06377 (2)

Geneza i geologia oceanów

Rys. 4.27. Rozmieszczenie liniowych anomalii magnetycznych na Wypiętrzeniu Wschodniopacyficznym Źródło:-Szlufik, Kowalski, Muskała, 1995, na podstawie danych Roeser, Rilat.

Uskoki transformacyjne determinują więc rozwój głównych elementów Wypiętrzenia Wschod-niopacyficznego i fundamentu oceanicznego, sięgając głęboko w płyty oceaniczne. Granice płyt występują w tzw. strefach Wadati-Benioffa i są strukturami asymetrycznymi. Wypiętrzenie poprzecinane jest poprzecznymi lub skośno-poprze-cznymi uskokami, których przedłużenie obserwuje się w obrębie płyt oceanicznych. Przedłużenie uskoków transformacyjnych stanowi wspomniana wcześniej oceaniczna strefa pęknięć, o orientacji prawie równoleżnikowej. Oceaniczna strefa pęknięć północnego Pacyfiku nie ma dotychczas potwierdzonego związku z systemem globalnym. Południowo-wschodnia część Pacyfiku odznacza się występowaniem pęknięć o zmiennej orientacji. Zmiana orientacji charakterystyczna jest również dla innych oceanów i świadczy o złożoności i róż-nokierunkowości ruchów płyt.

Przecinanie stref spredingu przez uskoki poprzeczne świadczy o ich związku genetycznym. Przy takim podejściu zakłada się, że uskoki powstają w procesie rozciągania płyt kontynentalnych.

Przyjęcie tej hipotezy nie wyjaśnia jednak powstania stref pęknięć północno-wschodniego Pacyfiku. Można tylko stwierdzić, źe uskoki te związane są z ruchem płyt przemieszczających się z różną prędkością i natężeniem, w różnych kierunkach. Bardzo ważna w tych rozważaniach jest znajomość głębokości założenia pęknięć. Argumentem za przyjęciem hipotezy o znacznych głębokościach założenia uskoków jest rozdzielenie niektórych z nich blokami o różnej miąższości litosfery. Wzdłuż osi dużych uskoków transoceanicznych zmniejsza się miąższość litosfery oraz ma miejsce zwiększenie potoku ciepła. O zróżnicowaniu uskoków świadczy obecność pól geodynamicz-nych, warunkujących kinematykę danej strefy. Równie ważnym problemem strukturalnym i kinematycznym jest fakt naruszenia zalegania skał na brzegach uskoków, np. Clarion, gdzie lokalnie ultrabazalty zalegają w górnych częściach profilu. Wszystko to jest przejawem tektonizacji, chociaż nie wyjaśniono, dlaczego tektoniczne odkłuwanie, wywołane bocznymi naprężeniami, następowało w ich osiowych częściach. Wytłumaczeniem może być przyjęcie hipotezy rozciągania oraz zatapiania skorupy w strefach uskokowych. Przy takim podejściu niejasny jest z kolei mechanizm poziomego przemieszczania „mikropłyt” od osi spredingu. Dotychczas nie rozpoznano praktycznie czasu powstania i mechanizmów formowania tych uskoków. Brak jest też wiarygodnych danych o stratygrafii i wieku osadów formowanych w tych strefach. Jeśli okazałoby się, że wiek osadów nie zawsze jest podporządkowany liniowej zależności starzenia się od osi spredingu, to obecna teoria musiałaby ulec radykalnej zmianie.