DSCF3410

wyboru”, którego obecność coraz wyraźniej rysuje się w amerykańskiej socjologii i psychologii religii.

Wśród innych kierunków analiz kontynuowane są badania nad korelatami religijności ujmowanej jednowymiarowo, najczęściej jednak jako zmiennych niezależnych w analizach wielozmiennowych. Stwierdza się m.in. istnienie związków pomiędzy religijnością i autorytaryzmem mierzonym skalą Adomo (Kruszewski 1991; Banaszak 1992; Korzeniowski 1991), co jednak nie potwierdza się w stosunku do religijności ujmowanej wielowymiarowo, gdzie autorytaryzm koreluje tylko z jednym z jej typów np. z religijnością apcrsonalną (Franczak i Doktór 2000). Interesujące wyniki przynoszą także badania nad związkami religijności z poczuciem szczęścia, gdzie częstotliwość praktyk religijnych pojawia się jako najsilniejszy predykator poczucia szczęścia (Czapiński 1994).

Coraz częściej jednak religijność ujmowana jest jako zjawisko wewnętrznie zróżnicowane. Pojawiają się nowe typologie religijności oraz metody ich badania. Obok koncepcji i metod wypracowanych za granicą: religijności zewnętrznej, wewnętrznej i poszukującej (Socha 1992) czy LAM (skale mierzące tzw. literalny, anlylitcralny i metaforyczny sposób rozumienia języka religijnego; Jabłoński 1995), pojawiają się także polskie. Obok wspomnianej już koncepcji Kazimierza Dąbrowskiego, która jednak nie posiada dotąd swojej operacjonalizacji, należy do nich typologia opracowana i zopcracjonali-zowana przez ks. Romualda Jaworskiego (1989), nawiązująca do koncepcji filozofii dialogu Bubera i personalizmu Mouniera. Wyróżnił on dwa typy religijności: personalną i apcrsonalną. Pierwsza oznacza „angażującą człowieka formę przeżywania jego kontaktu z Bogiem osobowym. Człowiek jako podmiot relacji religijnej w partnerskim dialogu z Bogiem angażuje cale swoje «ja» w bezpośrednie i aktualne spotkanie «Ty»” (dz. cyt.: 51-52). Religijność apersonalna cechuje się niższym poziomem zaangażowania, jest odizolowana od innych elementów życia psychicznego, nie stanowi integralnej części systemu wartości oraz leży niejako na marginesie całokształtu doświadczeń człowieka.

Osobowościowe korelaty religijności, często prezentujące się dość niejednoznacznie w przypadku religijności ujmowanej jednowymiarowo, ulegają wyraźniejszemu i bardziej jednoznacznemu zróżnicowaniu w ramach poszczególnych jej typów. W przypadku religijności apcrsonalnej będą to cechy negatywne: wyższy po/iom niepokoju badanego Testem Niepokoju Callella i bardziej negatywny obrazsamego siebie, badany Listą Przymiotników. Zaś w przypadku religijności personalnej cechy pozytywne: integracja osobowości i pozytywny obraz samego siebie (Jaworski 1989).

Badania przy użyciu lej skali prowadzone były także i przez innych autorów. Ks. Władysław Chaim (1997) zaobserwował związek pomiędzy religijnością personalną a pozytywną atmosferą interpersonalną w rodzinach, z których wywodzili się badani. Stwierdzono także związek pomiędzy religijnością apcrsonalną a większą akceptacją przekonań i praktyk nurtu New Age (Franczak i Doktór 2000).

Zagadnienie wewnętrznej spójności postawy religijnej podjął także ks.

W. Chaim (1991), czyniąc je podstawą swojej typologii religijności Na drodze analizy czynnikowej poszczególnych stwierdzeń skali przekonań religijnych wyróżnił on trzy źródła akceptacji (asercji) przekonań: doświadczenie własne, autorytet Kościoła oraz aktywność poznawczą jednostki. W wyniku zastosowania analizy skupień wykazał istnienie czterech typów spójności przekonań religijnych, w zależności od różnych kombinacji trzech wymienionych wyżej* czynników, wśród badanych przez siebie osób:

1)    religijność spójną (wysoki poziom trzech czynników),

2)    religijność niespójną pozakościelną (brak uznania autorytetu Kościoła przy zachowaniu dwóch pozostałych typów asercji),

3)    religijność niespójną pozaracjonalną (niski poziom czynnika racjonalnego przy obecności dwóch pozostałych),

4)    religijność spójną niezdecydowaną (niski poziom wszystkich trzech źródeł asercji z relatywnie najwyższym poziomem czynnika instytucjonalnego).

Niejako „obiektywnie daną" formą religijnego zróżnicowania stają się nowe ruchy religijne, które dynamicznie rozwijają się zarówno w Kościele, jak i poza nim. W badaniach uczestników ruchów' katolickich stwierdza się wysoki poziom religijnego zaangażowania i jego pozytywne konsekwencje psychologiczne (Golan 1991; Doktór, Kowalczewska i Werbanowska 1991).

Uczestnicy nowych ruchów religijnych stają się przedmiotem badań porównujących konsekwencje uczestnictwa w katolickich i niekatolickich ruchach religijnych w zakresie poczucia tożsamości i poziomu rozwoju moralnego (Kowalczewska 1991), poczucia sensu życia i poziomu niepokoju (Doktór, Kowalczewska i Werbanowska 1991), siły ego i umiejscowienia kontroli (Powalka, 1996). Wyniki tych porównań wypadają na ogół na korzyść ruchów katolickich.

Odrębny nurt badań dotyczy stosunku do odmienności wyznaniowej, poddawanej zazwyczaj procesowi negatywnej stereotypizacji. Negatywny stosunek do religijnych grup mniejszościowych związany jest z autorytaryzmem (Kruszewski 1991). Badania nad wzajemnym postrzeganiem przeprowadzone wśród członków różnych grup wyznaniowych w Polsce i USA wykazały, że jedynie efekt homogeniczności postrzegania innych grup wyznaniowych jest

137

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Warstwa prezentacji •    W projektach coraz wyraźniej wydziela się strefa styku
str20301 djvu NAUKA Li stawała się coraz wyraźniejsza. Przez tę metodę oblicze, , Planck wprowadził
Teorie sytuacyjne Ludzie zajmujący się badaniami nad zjawiskiem przywództwa, coraz wyraźniej dostrze
skanowanie0005 ogólnej tendencji, która staje się coraz wyraźniejsza: nauka współczesna, znużona wie
Od redakcji W numerze, który oddajemy do rąk czytelników, wyraźnie zaznacza się obecność autorów
DSC 82 sowuje się coraz wyraźniej jako zjawisko w swym charakterze szerokiego ruchu społecznego bard
14467 skanowanie0005 ogólnej tendencji, która staje się coraz wyraźniejsza: nauka współczesna, znużo
A s 23 WOJNA I POKÓJ stawienie wojny i pokoju staj3 się coraz wyraźniejsze. Dawniej
historia dyplomacji (318) cesję bawarską osłabiony, a przed Austrią otwierały się coraz wyraźniejsze
skanuj0009 (106) .toftwiflaiawt: Ttf Wyraźnie uwidocznia się tu artystyczna wola wyzwolenia się z uw

więcej podobnych podstron