DSCN1693

42 Efekt bumerangowy

Uznanie kogoś - na przykład za osobę wiarygodną rodzi tendencję, by uznawać ją takZe za osobę atrakcyjną (zob. [S. Mika 1982, s. 308-309J). Przypisanie tej pierwotnej (w tym przypadku pozytywnej) oceny przenoszone jest na inne cechy lub „wymiary” jednostki, które nie zawsze dostępne są bezpośredniej obserwacji. Formowanie się opinii o jednostce lub grupie dokonuje się przez generalizowanie ocen cząstkowych na cały podmiot społeczny. Te pierwotne oceny niejako „promieniują” na pozostałe cechy. Analogicznie jest w przypadku odwrotnym - ogólne wrażenie odnoszące się do osoby przenoszone jest na jej poszczególne cechy.

Efekt aureoli odnosić można także do aspektu temporalnego formułowanych ocen. Przypisanie podmiotowi określonych cech i zaliczenie go na tej podstawie do jakiejś szerszej kategorii odznacza się zazwyczaj znacznym stopniem trwałości. Uzyskanie pozytywnej opinii w początkowej fazie kontaktu interpersonalnego przenoszone jest na późniejsze relacje i w istotny sposób wpływa na ich treść oraz uzyskiwane, za ich pośrednictwem. rezultaty. Zmiana tych pierwotnych ocen - w wypadku gdy są błędne lub niekorzystne dla podmiotu - nie zawsze jest łatwa, może bowiem prowadzić do dysonansu poznawczego. Efekt aureoli zbieżny jest w takim wypadku ze zjawiskiem stygmatyzacji („etykietowania”). Analogiczny proces może występować w przypadku przenoszenia oceny dotyczącej jakiejś osoby z jednego środowiska do innego. Różni odbiorcy zaczynają podzielać daną opinię, przy czym istotnym czynnikiem skłaniającym do jej przyjęcia może być konformizm.

Zjawisko aureoli szczególnie wyraźnie widoczne jest np. w wypadku atrakcyjności fizycznej. Liczne badania empiryczne dowodzą (zob. [R. Cialdini 1994, s. 159-161]), że osoby obdarzone korzystnym wyglądem zewnętrznym są traktowane w odmienny sposób nic tylko przez inne jednostki, lecz także przez instytucje (szkoły, sądy, pracodawców itp.). Atrakcyjny wygląd skłania innych

do przyjęcia - w sposób bezrefleksyjny -przeświadczenia, że osoba ta obdarzona jeą także wieloma korzystnymi cechami, odno. szącymi się do jej wiedzy, zasad moralnych, uczciwości itp. Tego typu reakcje powodują. że osoby te postrzegane są jako bardzie sympatyczne i kompetentne, mają większe szanse na uzyskanie korzystnego zatrudnienia, awans itp. Odwrotny proces - przypisywanie cech negatywnych - zachodzi w stosunku do osób mało atrakcyjnych pod względem wyglądu zewnętrznego. W takim przypadku zjawisko aureoli stwarza jednostce dodatkowe trudności do przezwyciężenia. Występować tu może zjawisko samo spełniających się przepowiedni.

Efekt aureoli występować może także w badaniach socjologicznych (zob. [K.D. Bailey 1978]). W wypadku stosowana obserwacji pojawia się niebezpieczeństwo po pełnienia przez badacza tego typu deformacji poznawczej. Dlatego proces obserwacji wymaga - o ile to możliwe - weryfikacji lub kontroli przez innego badacza. Uznaje się, że zjawisko aureoli zakorzenione jest w funkcjonujących stereotypach. Zjawisko aureoli występować może także w trakcie przeprowadzania wywiadu społecznego. (A.S.)

Zob. dewiacja, konformizm, samospełniającc się przepowiednie

Literatura:

Bailey K.D.. 1978, Melhods of Social Research.

Free Press, New York. London.

Cialdini R.. 1994, Wywieranie wpływu na huti Teoria i praktyka. Gdańskie Wyd. Psychologiczne, Gdańsk.

Mika S„ 1982. Psychologia społeczna, PWN. Warszawa.

Efekt bumerangowy, rezultat działań społecznych przeciwny do zamierzonego. Dotyczy to zwłaszcza \vszclkich działań modernizacyjnych i reformatorskich podejmowanych w obrębie organizacji lub \v skali makrospolecznej. Robert K. Merton i Paul F. Lazarsfcld wskazują na częste występowanie efektu bumerangowego w propagandzie - ludzie reagują na pewne komunikaty w sposób przeciwny do intencji ich auto-

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
DSCN1693 42 Efekt bumerangowy Uznanie kogoś - na przykład - za osobę wiarygodną rodzi tendencję, by
skanuj0019 (128) *12 Efekt bumerangowy Uznanie kogoś - na przykład — za osobę wiarygodną rodzi tende
skanuj0019 (128) *12 Efekt bumerangowy Uznanie kogoś - na przykład — za osobę wiarygodną rodzi tende
DSCN1693 42 Efekt bumerang"* > do przyjęcia - w sposób bezrefl^ pr/eświadc/cma. ze osoba ta
DSCN1696 Elita 45 Uznanie kogoś przez ogół za uczestnika elity opiera się na fakcie, że ktoś posiada
DSCN1696 Elita 45 Uznanie kogoś przez ogół za uczestnika elity opiera się na fakcie. Ze ktoś posiada
DSCN1696 Elita 45 Uznanie kogoś przez ogól za uczestnika elity opiera s,y „a fakcie, ze ktoś posiada
bau10 zamieszkać, gdyż strzegą jej na przykład wystające ze ściany polewaczki, uruchamiane, by oczyś
bau10 zamieszkać, gdyż strzegą jej na przykład wystające ze ściany polewaczki, uruchamiane, by oczyś
299 § 1. Pojęcia podstawowe Stąd uważając na przykład v i T za zmienne niezależne można wyrazić prze
DSCF0222 692 Hermeneutyka i historyzm pretowania (na przykład za pomocą zasady analogii), mógłby się
władcom na przykład za autonomię, świadomie nigdy nie współpracowali - w trakcie rabacji zostali prz

więcej podobnych podstron