DSCN5866

26 ŁCWmktetyrtyŁa ustawy o wrtgewaw w sprawach nieletnich

DomifltijącyrE przejawem demoralizacji jest popełnienie czynu zabronione* go. Kategorię wykazującą znaczną tendencję wzrostową stanowi kategoria „inne" — można przypuszczać, że grupę tę powiększają również czyny nieletnich poniżej 13. roku żyda, których nie kwalifikuje się jako czynów karalnych. Tendencję spadkową odnotowano w pozostałych kategoriach, szczególnie dużą w kategorii „uchylanie się od nauki** — od obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego. Zwracając uwagę na zjawisko przestępczości nieletnich, przedstawiono dane o osobach podejrzanych o czyny karalne (tabela 4) oraz nieletnich sprawców czynów karalnych z postępowania w związku z czynami karalnymi (tabela 5).

Tabela 4

Nhfcai podejrzani o czyny karalne (dane Komendy Głównej Policji)*

“ 1 JC.	na	Podcjraoi PM	Dium l%ł	StDłuodc oieldnich «lo Ogółu podejrzanych PU
IN* 220 2S3	714	15 593	139,1 \| 16,1
1990 j 273 373	•u	43 356	169/4	15,8
1991 \| 305 031	99J	41 296	1*M	1X9
19*2 j 307 575	99,9	41 573	162,4	II.5
1993 299 499	W	43 099	168,2	14,3

* Dane przytoczone za E. Tokarczyk, 1995.

Tabela 5

Współczynniki pmmOipcanM meletrdcb w ptdfpmda w twtągkm m czynami karalnymi (dane sądowe)*

efeska i CŁfcpcy I Pd—m

I mpanma* j 4mnt	1 nHkpat	[ »■».	I mpókzrtsoik	1 dynamika
1909 40,6 [ MM	754	MM	9*	794
1990 ] 434 j HM	7*4	113,2	tl:	81,3
1991 \| 47,7 \| 1254	88,7	1274	44	1004
1992 484 ' 1274	SSJ	1274	4,1	127,1
1993 1 49,8 j l»,l	924	132,9	54 J	1044

* Dane jwyraewar as B. Tokarczyk, 1995-

Wgzystkk przedstawione dane wykazują jednoznaczną tendencję wzrostową. Kośnie systematycznie zarówno liczba nieletnich podejrzanych, jak i Jaczha ndetodi mających przed sądem w związku z czynami karalnymi.

______2-2 środki zapobiegania i _______ ' .....W-

2.2. Srodld zapobiegania oraz przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości niełetnich

Artykuł 5 u.p.n. zawiera zasadę, w myśl której zapobieganie i zwakauuue demoralizacji i przestępczości nieletnich powinny być realizowane za pomocą środków wychowawczych i poprawczych. Karę zaś można stosować w wypadkach prawem przewidzianych, jeżeli inne środki nie są w stanie zapewnić resocjalizacji nieletniego. Artykuł S u.p.n. nie wymienia wszystkich rodzajów środków przewidzianych w ustawie, które mogą być stosowane wobec nieletnich. Wyliczyć tu należy zwłaszcza środki lecznicze (umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym lub innym odpowiednim zakładzie leczniczym) oraz środki mające na celu zapewnienie opieki wychowawczej (np. umieszczenie w zakładzie pomocy społecznej) — art. 12 u.p.n.

W art. 13 i 94 przewidziane są dwa wypadki, kiedy za dokonanie czynu karalnego przed ukończeniem 17. roku życia dopuszcza się możliwość orzekania kary wobec sprawcy. Jeżeli wobec nieletniego, który dopuścił się czynu karalnego (przestępstwa lub przestępstwa skarbowego), ale w chwili orzekania miał ukończone lat 18, zachodzą podstawy do orzeczenia umieszczenia w zakładzie poprawczym — sąd rodzinny może wymierzyć karę, gdy uzna, że stosowanie środków poprawczych byłoby niecelowe. Wydając wyrok skazujący, sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary (art. 13 u.p.a.). Jeżeli nieletni, wobec którego orzeczono umieszczenie w zakładzie poprawczym, ukończył 18 łat przed rozpoczęciem wykonania orzeczenia, sąd rodzinny decyduje, czy wykonać orzeczony środek, czy od jego wykonania odstąpić i wymierzyć sprawcy karę. Wymierzając karę, sąd stosuje jej nadzwyczajne złagodzenie W szczególnie uzasadnionych przypadkach sąd może odstąpić od wymierzenia kary, zwłaszcza gdy w zachowaniu sprawcy nastąpiła istotna poprawa. W razie wymierzenia kary pozbawienia wolności albo kary ograniczenia wołnośd czas jej trwania nie może przekraczać ukończenia przez sprawcę lat 21 (art. 94 u.p.n j. Możliwość orzeczenia kary wobec nieletnich przewidywał art 9 | 2 k.k. z 1969 r.r „[...] nieletni, który po ukończeniu tai 16 popełnia zbrodnię przeciwko życiu, zbrodnię zgwałcenia, rozboju tub zbrodnię przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu albo umyślnie powoduje caeżkie uszkodzenie cuda lub ciężki rozstrój zdrowia, może odpowiadać aa zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy oraz właściwości i warunki osobiste sprawcy za tym przemawiają, a zwłaszcza stosowane środki wychowawcze łub poprawcze okazały się bezskuteczne”. Przepis ten nakładał obowiązek rozważenia odejścia od środków przewidzianych w u.p.n.

Na podstawia art. 10 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. kodeksu karm go nieletni, który po ukończeniu 15 lal dopuszcza mę czynu: zabronionego, określonego w art. 134 k.k. (zamachu na Prezydenta łUcczypospołftej W-